قره کلیسا یا کلیسای تادئوس مقدس، نام کلیسایی تاریخی در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران و در جنوب ماکو است که در استان آذربایجان غربی و در کنار روستایی به همین نام واقع شده‌است.
قره کلیسا در زبان ارمنی به معنی، کلیسای مقدس تادئوس است. مورخان سدهٔ هشتم هجری، کلیسای تادئوس را «قرا کلیسا» نامیده‌اند. چون بخشی از بنای کلیسا (بخش خاوری آن) با سنگ سیاه ساخته شده‌است. قره کلیسا از قدیمیترین کلیساهای ایران و جهان است.
ساختمان کلیسا در دامنه کوه و روی تپه های کم ارتفاع قرار دارد و از طرف مشرق بر دره کم عمقی که در آن نیز رودی جاری است، مشرف است. مساحت زمینی که این کلیسا در آن بنا شده ۳۰ هزار متر مربع است. قره کلیسا دیوارهای بلندی دارد و با برج، بارو محصور شده‌است.
موسس خورناتسی مورخ مشهور ارمنیان تاریخ ساخت بنای این کلیسا را اوایل دوره مسیحیت میداند. بنای اولیه کلیسا اوایل سده چهارم ساخته‌است.
در گذر زمان کلیسا بارها توسط صاحبان قدرت مورد هجوم واقع شده است. بلایای طبیعی مثل زلزله، آسیب فراوانی به بنا وارد ساخته‌است. در حمله چنگیزخان مغول بخش وسیعی از قره کلیسا تخریب شد و بعدها در زمان حکومت هولاکوخان به همت خواجه نصیرالدین طوسی ساختمان کلیسا مرمت شد. در کتیبه‌ای که کنار محراب بخش قدیمی کلیسا وجود دارد، به زلزله مهیبی که در سده ۱۴ میلادی (سال ۱۳۹۱ میلادی) باعث تخریب بنای کلیسا شده، اشاره شده‌است.
کلیسای تادئوس دو بخش دارد؛ بخش قدیمی سیاه رنگ و بخش جدید سفید.
در دوران قاجار به فرمان عباس میرزای ولیعهد ساختمان جدیدتر کلیسا به بخش قدیمیتر الحاق شد. سنگ‌های سفید و حجاری‌هایی کمنظیر، در معماری قره کلیسا، با الهام از کلیسای جامع اچمیادزین ارمنستان تزیین شده‌است. کلیسای جامع اچمیادزین مهم‌ترین و اولین کلیسای ارمنیان است.
معماری قره کلیسا
حجم پردازی در بنای قره کلیسا از کم نظیرترین پرداخت‌های هنرهای تجسمی است. دیوارهای دفاعی اطراف ساختمان کلیسا و ورودی اصلی، یادآور قلعه است. پنج برج دیده‌بانی به شکل یک قوس در چهار جهت بنا قراردارد.
کلیسای جامع تادئوس دو حیاط شرقی و غربی، و ۴۷ اتاق دارد. در زیر اتاق‌ها، زیرزمینی کوچک قرار دارد. فضاهایی نظیر آشپزخانه، ناهارخوری، عصارخانه، آسیاب، دخمه‌ای برای نگهداری غذا و فضاهای دیگری در حیاط غربی است.
قره کلیسا برخلاف معابد اولیه ارمنیان که به شکل مربع ساخته می‌شد، مستطیل شکل است. زلزله ۱۳۹۱ میلادی تمامی بخش‌های کلیسا به جز بخش شرقی آن را که با سنگ سیاه ساخته شده و شامل محراب و اتاق‌های جانبی و محوطه جلو محراب و گنبدی کوچک می‌شود را از بین برد.
برای خواندن مطالب بیشتر در مورد معماری و دکوراسیون و معماری های خاص از مجله دلتا دیدن کنید.
