این حق را فقط خانم‌ها دارند

منتشر شده در ۲ آذر ۱۴۰۱

زمان مطالعه: 4 دقیقه

عقد نکاح پیمانی عاشقانه در جهت تشکیل خانواده است که از نظر قانونی در زیرمجموعه عقود معوض قرار دارد.

حقی مخصوص خانم ها وجود دارد به نام حق حبس که در این مطلب از مجله اینترنتی دلتا به آن می‌پردازیم. به موجب ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی همین که ازدواجی به طور صحیح واقع شد، روابط زوجیت بین طرفین ایجاد می‌شود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل یکدیگر برقرار می‌شود همان‌طور که می‌دانید ازدواج دارای آثار مالی و غیر مالی است. مهریه و نفقه از آثار مالی ازدواج است و حسن معاشرت (خوش‌خلقی و رفتار مناسب با همسر) معاضدت (همکاری) و برقراری رابطه جنسی از آثار غیرمالی آن است.

حقی مخصوص خانم ها

از آن‌جایی که زن بلافاصله پس از ازدواج مالک مهریه می‌شود، بعد از عقد ازدواج حق مطالبه آن را خواهد داشت و تا زمانی که شوهر مهریه را پرداخت نکرده است.

او هم می‌تواند از انجام وظایف زناشویی خودداری کند. هدف قانون‌گذار از قائل شدن حقی مخصوص خانم ها (حق حبس) در ازدواج حمایت از حق زن برای دریافت مهریه است که مبنای فقهی و شرعی دارد.

شرایط اعمال حق حبس از سوی زوجه

مهریه باید تعیین شده باشد

چنان‌چه قبل از درخواست تمکین زوج، مهریه زوجه تعیین نشود، وی حق استناد به حقی مخصوص خانم ها (حق حبس) را نخواهد داشت. لازم به ذکر است که ازدواج دائم حتی بدون تعیین مهریه قانونی و شرعی است و زوجیت واقع می‌شود. درحالی‌که در ازدواج موقت تعیین مهریه شرط صحت عقد محسوب می‌شود، وگرنه عقد باطل است؛ یعنی مهریه در ازدواج موقت جز ارکان اساسی آن به شمار می‌رود.

مهریه باید حال باشد

مهریه حال مهریه‌ای است که برای پرداخت آن مهلتی تعیین نشده باشد و زن این حق را داشته باشد که پس از عقد هر زمان که اراده کند، آن را مطالبه کند؛ بنابراین اگر حین عقد مهریه به نوعی تعیین شود که برای پرداخت آن از سوی مرد مهلتی تعیین شده باشد، به آن مهریه «مهریه موجّل» گفته می‌شود. علاوه‌بر این بر طبق رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور در صورتی که پرداخت مهریه منوط به استطاعت یا توانایی مالی مرد باشد، زن از حق حبس خود محروم خواهد شد.

به این نوع مهریه در اصطلاح مهریه عند‌الاستطاعه نیز گفته می‌شود؛ بنابراین زن تنها در شرایطی می‌تواند با استناد به حقی مخصوص خانم ها (حق حبس) از تمکین سرباز زند که مهریه او عند‌المطالبه باشد.

لازم به ذکر است که اگر مهریه مدت‌دار باشد، زمانی زوجه حق مطالبه آن را دارد که مدت سپری شود و از آنجا که زوج در زمان عقد نکاح مجاز است که ایفای وظایف زناشویی را از زوجه طلب کند، زوجه نمی‌تواند از حق حبس خود استفاده کند.

بنابراین این حالت یعنی مدت‌دار بودن مهریه حکایت از اسقاط ضمنی حق حبس از جانب زوجه دارد و هرموقع که زوج مطالبه کرد، باید از وی تمکین نماید، وگرنه ناشزه محسوب می‌شود.

اما در فرضی که زوج از زوجه طلب ایفای وظایف زناشویی را ننماید و زمان پرداخت مهریه فرا برسد، زوجه می‌تواند از حقی مخصوص خانم ها تا استیفای مهریه‌اش استفاده کند، درصورتی‌که مهریه وعده‌دار نباشد.

زوجه قبل از گرفتن مهریه به ایفای وظایف زناشویی اقدام نکرده باشد

به موجب ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی چنان‌چه زوجه قبل از گرفتن مهریه به اختیار و اراده خود از زوج تمکین خاص نماید، حق حبس وی ساقط می‌شود و دیگر مجاز به امتناع از تمکین و سایر وظایف زناشویی نیست.

توجه به این نکته ضروری است که سقوط حق حبس دلیل بر سقوط حق مطالبه مهریه نیست. آن‌چه مسلم است، این است که وجود قید به اختیار در این ماده این مفهوم را می‌رساند که اگر زوجه بر اثر اجبار یا اکراه و یا بیهوشی تمکین نماید، حق حبس وی ساقط نشده و کماکان باقی است.

لازم به ذکر است که اگر شوهر اعلام کند که از پرداخت مهریه ناتوان است، دادگاه به او مهلت می‌دهد تا بتواند مهریه را به همسرش پرداخت کند یا حکم می‌دهد که این مبلغ در اقساط مشخصی پرداخت شود.

به موجب رای وحدت رویه هیأت عمومی دیوان عالی کشور که در حکم قانون و لازم‌الاجراست، اقساطی شدن مهریه باعث از بین رفتن حقی مخصوص خانم ها (حق حبس) نمی‌شود و زن می‌تواند تا پرداخت آخرین قسط مهریه از برقراری رابطه جنسی با همسرش خودداری کند.

نتایج اعمال حق حبس از سوی زوجه

به موجب ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی در صورت استفاده زوجه از حقی مخصوص خانم ها (حق حبس) وی استحقاق دریافت نفقه را از دست نمی‌دهد و بدیهی است چنان‌چه زوج از این کار امتناع کند، زوجه می‌تواند از ضمانت اجرا‌های حقوقی و کیفری آن از طریق دادگاه استفاده کند.
زوجه را نمی‌توان ملزم به تمکین خاص از زوج نمود.
درصورتی‌که مهریه قسط‌بندی شده باشد، زن تا پایان دریافت تمامی اقساط مهریه می‌تواند از حقی مخصوص خانم‌ها استفاده کند.