سرگذشت معماری سردر اصلی دانشگاه تهران و تاریخ آن، ساده و در عین حال عجیب است. در یکی – دو دهه اخیر، در میان توده مردم سردر اصلی دانشگاه تهران به «در ۵۰ تومانی» هم شهرت پیدا کرد. البته حالا که دیگر اسکناس ۵۰ تومانی مثل برفی که در آفتاب تورم لجام گسیخته این سال ها آب شده و به تاریخ پیوسته است، این عبارت هم شهرت و کاربرد خود را از دست داده و از آن جا که خاصیت زبان چنین است؛ دیگر امکان ندارد مردم یک بار دیگر این کلمه را احیا کرده و مثلا به سردر دانشگاه تهران «در ۵۰۰۰ تومانی» بگویند.
از این که بگذریم این جا و آن جا خوانده ایم که طراح و معمار اصلی سردر دانشگاه تهران، دانشجوی معماری آن سالها، کورش فرزامی بود که در یک مسابقه طراحی شرکت کرد و طرحش برای سر در ورودی دانشگاه تهران انتخاب شد؛ طرحی که قرار شد جایگزین در قبلی که ۲۶ سال از احداثش می گذشت، بشود که شد.
کورش فرزامی معمار که در ۱۸ اسفندماه ۱۳۱۴ در تهران به دنیا آمد و در سال ۱۳۴۳ از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. در همین ایام فارغ التحصیلی بود که این اثر را طراحی کرد. او که علاوه بر این، آثار موفقیت آمیز دیگری هم در سراسر کشور طراحی و اجرا کرده است ، در سال ۱۳۸۹ درگذشت.
نکته جالب این است که در عکس هایی که از این طرح شهرت یافته و حتی در ۵۰ تومانی های قدیم و حتی ۵ هزار تومانی های فعلی، یک پاره از دو بخش این طرح که از الگوی معماری قرینه ای پیروی می کنند، نشان داده می شود که هیچ کدام به تنهایی کامل نیستند.
این طرح هارمونیک در واقع چهار بخش دارد که هر کدام از این بخش ها تشکیل دهنده تصویر یک جفت بال پرنده هستند و در عکس های روی اسکناس و بسیاری از جاهای دیگر در واقع یک بال از یکی از پرنده ها و بال دیگر از پرنده دوم نشان داده می شود. این دو بال گویا از نظر طراح نشان دهنده دو پرنده نمادین بوده که به سوی مقصدی واحد پرواز می کنند.
سر در دانشگاه تهران به شماره ۲۴۴۵ به عنوان اثر فرهنگی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این در یکی از مهم ترین نمادهای بصری و واقعی در تاریخ تحولات ایران در ۵ دهه گذشته بوده و در برخی از موارد مناقشات و تحولات اساسی و تاریخ ساز در پیرامون این در بتونی شکل گرفته است.
نکته دیگر این که گویی همگان قبول کرده اند که این اثر جزو مفاهیم و نشانگان تاریخی این شهر است؛ درعین حال ،این بنا، تقریبا بدون هیچ تغییر هنوز در میان شهر حضور دارد. مصداق این مساله آن است که تقریبا در محیط وب، حتی یک عکس قابل قبول از این بنا، مخصوصا از نمای داخلی (آن طور که مورد نظر معمارش بوده است) وجود ندارد.
از دیگر کارهای کورش فرزامی می‌توان به ساخت مرکز صدا و سیمای شهرهای سنندج و مهاباد، شهرک مسکونی دانشگاه تهران، مجموعه صنعتی صدا و سیما، بیمارستان تهران کلینیک، کارخانه‌ی زامیاد، غرفه ایران در نمایشگاه بین‌المللی اوزاکای ژاپن، غرفه فرانسه و نمایشگاه بین‌المللی تهران اشاره کرد.
ارتفاع سردر دانشگاه تهران از سطح زمین ۷ متر و ۵۰ سانتی‌متر و فاصله بین دو دهنه آن ۲۰ متر است و در آن از بهترین طرز کارکرد بتن (بدون کارسازی از آن) استفاده شده است.
طبق گزارشی که روزنامه کیهان در ۲۴ فروردین ۱۳۴۸ منتشر کرد، این پروژه در مرحله طراحی مبلغ ۲۴ هزار و ۵۰۰ تومان هزینه داشته و هزینه نهایی اجرای سردر جدید دانشگاه تهران به طور کلی ۶۵۰ هزار تومان بوده است.
برای دیدن مطالب بیشتر در مورد معماری های خاص ، دکوراسیون داخلی و محوطه سازی از مجله دلتا دیدن کنید.
