امروزه دیگر تنها در بعضی محلات قدیمی تک‌وتوک ساختمان یک گرمابه به چشم می‌خورد. اما همین ساختمان‌های به‌ظاهر کلنگی در گذشته‌ای نه‌چندان دور، گرمابه در خدمت سلامتی بوده و پایگاه سلامتی یا کلینیک خاص آن دوران به‌شمار می‌رفته است. در زمان‌های قدیم استحمام حساب و کتاب ویژه‌ای داشته و علاوه بر نظافت و شست‌وشو بخش عظیمی از امر درمان، در همین گرمابه ها صورت می‌گرفته است. دکتر علیرضا عباسیان _ متخصص طب سنتی _ نقش مهم و موثر حمام‌درمانی را در درمان ناراحتی‌های جسمانی و بهبود حال روانی آشکار می‌سازد.
گرمابه به مثابه کلینیک
در طب سنتی شش اصل ضروری برای سلامتی هست که به آن «ضروریات شش‌گانه» یا «ضروریات سته» هم می‌گویند. اما تندرستی کامل، صرفا با این‌ها به‌دست نمی‌آید. غیرضروریاتِ مفید هم هستند که سلامتی را تامین می‌کنند. یکی از مهم‌ترین غیرضروریات، استحمام است. در زمان قدیم استحمام یک پروسه‌ی کامل و طولانی بوده که خاصیت درمانی هم داشته است. در گرمابه های قدیم رنگ‌درمانی، رایحه‌درمانی، عصاره‌درمانی، حکایت‌درمانی، سکوت‌درمانی، بازتاب‌درمانی و… صورت می‌گرفته و سرمه کشیدن، حُقنه و ماساژ انجام می‌شده است. از این رو ساختمان و معماری این حمام‌ها، منحصربه‌فرد بود و هر جزئی از آن بر اساس یک اندیشه و دیدگاه طبی ساخته می‌شد.
معماری گرمابه ها
در طب سنتی چهار مزاج اصلی وجود دارد که در نوع طراحی و ساخت گرمابه، آن را لحاظ می‌کردند. هر حمامی متناسب با هر مزاجی از چهار قسمت تشکیل می‌شد و پزشک طب سنتی برای درمان و تعدیل مزاج‌ها توصیه می‌کرد که فرد در یکی از این بخش‌ها بیشتر توقف داشته باشد. همچنین بر اساس مزاج هر فصل، توقف در یکی از این قسمت‌های گرمابه بیشتر توصیه می‌شده است.
سربینه
همان رختکن امروزی است که متناظر با طبع سرد و خشک ساخته شده است. سربینه یک فضای دایره یا مربع‌شکلی است که لباس درآوردن، لُنگ بستن، خوش‌وبش با دیگران در آن مرسوم بوده است. حتی در صورت لزوم محلی برای خواب فقرا یا مسافرها هم بوده است.
هشتی یا چاله حوض
چاله حوض متناسب با طبع سرد و تر ساخته می‌شد و فضایی برای شروع استحمام و استفاده از آب بود . وسط هشتی یک حوض آب سرد قرار داشت که عمق زیادی هم نداشت. چیزی شبیه به یک استخر کم‌عمق بود که برای ورود و شروع فرایند شست‌وشو و درمان به‌کار می‌رفت. در قسمت هشتی نقاشی کمتر بود و بیشتر با رنگ کار می‌شد. معمولا رنگ در و دیوار این بخش با رنگ آبی رنگ‌آمیزی می‌شد.
گرم‌خانه
محیطی بود متناسب با طبع گرم و خشک که برای کارهایی مانند لیف کشیدن و کیسه کشیدن و مشت‌و‌مال به‌کار می‌رفت. فضای گرم‌خانه را تصاویری مثل صحنه‌ی شکار و شیر و شمشیرهای برهنه پر می‌کرد؛ چراکه به علت ویژگی محیط و کارهایی که در آن صورت می‌گرفت، حالت ضعف به فرد دست می‌داد (به‌ویژه به خانم‌ها حالتی شبیه به غش دست می‌داد) و این تصاویر میزان انرژی را بالا می‌برد.
خزینه
فضایی است که یک استخر آب گرم بزرگ دارد و متناسب با طبع گرم و تر ساخته شده است. به علت گرم بودن خزینه و بخارات فراوانش که زمینه را برای رشد قارچ فراهم می‌کرد، معمولا محیط خزینه را با رنگ‌های روشن مثل سفید و کرمی و زرد، رنگ می‌کردند تا از تمیزی آن مطمئن شوند. محیط خزینه با تصاویری از فواره‌ها و موج‌های دریا نقاشی می‌شد تا گرمای زیاد خزینه را تعدیل کند.
انواع حمام بر اساس درجه ی سانتیگراد
حمام‌ها بر اساس نوع نیاز متفاوت هستند و هر یک کاربرد جداگانه و به‌خصوصی دارند. امروزه به‌سادگی می‌توان از حمام‌های مختلف برای رسیدن به اهداف مد نظر هر فرد استفاده کرد.
حمام گرم: ۳۰ تا ۴۰ درجه است و یک دوش آب گرم به حساب می‌آید. حمام آب گرم باعث تحریک عمومی بدن می‌شود و به دفع مواد زائد کمک می‌کند.
حمام معتدل: ۲۵ تا ۳۰ درجه است. نه باعث ایجاد نشاط می‌شود، نه ضعف می‌آورد. ولی برای تندرستی بسیار مفید است.
حمام خنک: ۱۸ تا ۲۵ درجه است. حالت سستی و شُلی بدن را از بین می‌برد و باعث تقویت آن می‌شود.
حمام سرد: ۱۲ تا ۱۸ درجه است. بدن را بسیار تقویت می‌کند. اما طول کشیدن آن مضر است و باید کوتاه باشد.
حمام بسیار سرد: کمتر از ۱۲ درجه است. بسیار مقوی و در عین حال مضر است. صرفا ورزشکاران حرفه‌ای که در تندرستی کامل به‌سر می‌برند، مجاز به استفاده از این حمام هستند.
برای خواندن مطالب بیشتر درباره‌ی سلامتی کلیک کنید
