بازی درمانی؛ دنیای رنگی کودکانه

بازی کردن، با مغز و هوش کودک‎تان ارتباط مستقیمی دارد. تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا بچه‌ها اینقدر بازی کردن را دوست دارند یا اینکه اگر این نیاز در آنها سرکوب شود، چه بلایی سر روح و جسم آنها می‌آید؟ اصلا چرا دختر‌بچه‌ها اینقدر جذب عروسک‌های‌شان می‌شوند یا دوست دارند که همراه بزرگ‌ترها یا والدین‎شان خاله‌بازی کنند؟ مجله‎ی پیام دلتا پاسخ سوالات شما را می‌داند؛ پس با ما همراه باشید.

بازی درمانی چیست؟

بازی‌درمانی روشی است که به یاری کودکان می‎شتابد تا بتوانند مسائل خود را به دست خویش حل کنند. بازی‎درمانی به کودک اجازه می‎دهد جهان را در مقیاس کوچک‎تر با دستان خود بسازد و تحت نفوذ درآورد. تجربه‌ای کوچک اما واقعی!

انواع بازی

بزن بریم خاله‌بازی! قطعا هر کدام از فرزندان ما مهارت‌ها و ویژگی‌های شخصیتی متفاوتی دارند و بر اساس این تیپ‌های شخصیتی ممکن است جذب بازی‌های مختلفی شوند که در ادامه این مقاله آنها را معرفی می‌کنیم.

بازی‌های اکتشافی

 این بازی‌ها سبب چالاکی و افزایش مهارت‌های حسی و حرکتی و تقویت سیستم عصبی کودک می‌شود. از جمله این بازی‌ها می توان به تخته تعادل، استخر توپ، نقاشی با انگشت و کولاژ اشاره کرد.

بازی‌های عاطفی- اجتماعی

 کودکان از طریق این نوع بازی‌ها احساسات، ناکامی‌ها و اضطراب‌های خود را بیان می‌کنند. بیان احساسات به روش صحیح و موثر باعث افزایش توان سازگاری آنها می‌شود. به کمک این بازی‌ها کودک مهارت‌هایی مانند عزت نفس، اعتماد به نفس، خودآگاهی، استقلال، ارتباط موثر با دیگران، همکاری و مسئولیت‌پذیری را می‌آموزد. بازی‌های خیالی، سینی شن، ایفای نقش، داستان‌سازی از جمله بازی‌های عاطفی- اجتماعی هستند.

بازی‌های ذهنی (هوشی)

 رشد و تکامل ذهن کودک بیش از سایر جنبه‌ها مورد توجه همگان است؛ زیرا یادگیری یک فرایند ذهنی است. کودک به کمک بازی‌های ذهنی از طریق دستکاری اشیاء و تماس با محسوسات حقایق را کشف می‌کند و از این راه تجربه می‌آموزد. بازی با مکعب‌ها، کارت‌های حافظه، دومینوها، سازه‌ها، ساختنی‌ها، دیوارک‎ها و بازی‌های کلامی از جمله این بازی‌ها هستند.

دنیای اسباب‌بازی‌ها

بازی با وسایل مختلف می‌تواند علاوه بر رشد و پروش فکری و ذهنی کودک، به اعتماد به نفس کودکان خلاق هم کمک کند. البته نقش والدین هم در انتخاب نوع اسباب‎بازی‌ها و مشارکت آنها در بازی بسیار موثر است.

اسباب‌بازی‌ها و مواد بازی

این دسته از وسایل بازی بچه‌ها بسیار گسترده‎اند؛ مثلا دخترها همیشه عاشق عروسک‌های‎شان هستند البته در انتخاب نوع وسایل بازی و عروسک‌ها نیز باید دقت کنید. انتخاب یک عروسک باربی ممکن است با فرهنگ خانوده‌های ایرانی سازگاری نداشته باشد و باعث تغییرات منفی در تفکرات کودک شود. از جمله این وسایل بازی می‌توان به این موارد اشاره کرد:

خانه و خانواده عروسک‌ها، تخت‌خواب عروسک، کالسکه عروسک، لباس‌های عروسک، عروسک‌های پارچه‌ای، شیشه‌شیر، تلفن، کتاب‎های داستان، سازه‌ها، لگو، کارت‌های بازی، میز و صندلی کودک، کیسه غله، سینی شن، گل رس، انواع ماژیک و مدادها، کاغذ و چسب، ظروف و کارد و چنگال پلاستیکی، سبد خرید، وسایل نقلیه، خرس پشمالو، وسایل پزشکی و ماسک‌های مختلف.

حیوانات مینیاتوری

حیوانات اهلی، جنگلی، دایناسورها، خزندگان، حشرات، دریایی‌ها در اندازه‌های مختلف همه از این دسته اسباب‌بازی‌‎ها هستند. هدف اصلی بازی این است که به کودک امکان دهیم تا در مورد استنباطش از روابط شخصی خود و روابط دیگری که در خانواده وجود دارد به داستان‌سرایی بپردازد.

بررسی روابطش با دیگران در گذشته، حال و آینده، دستیابی به شناخت کامل‎تری از موقعیت خود در خانواده، بررسی و کشف ترس‎های مربوط به روابط آینده خود و دیگران و خیال‎پردازی راجع به روابط احتمالی آینده از دیگر اهداف بازی با این اسباب‎بازی‌ها است. فرایند استفاده از حیوانات مینیاتوری اساسا فرافکنانه است.

کار با سینی شن

کار با سینی شن به کودک فرصت می‌دهد تا داستان‎سرایی کند و در تخیل خود رویدادها و موقعیت‎های گذشته و کنونی را باز آفرینی کند. او در خلال این بازی می‌تواند رویدادهای خاص گذشته، حال و آینده را بررسی کند، آن چیزهایی که برایش قابل قبول نبوده یا نیستند، به عمل درآورد؛ سرانجام کودک شما نسبت به رویدادها به درک شناختی و کسب بینش لازم می‌رسد و می‎تواند برای مسائل مختلف راه حل پیدا کرده و بین دوگانگی‎ها هماهنگی برقرار کند.

نقاشی، رنگ‎آمیزی و کولاژ

این رسانه‎ها تمرکز بر خلاقیت دارد و کودک را به کاوش و آزمایش ترغیب می‎کند. همچنین به کودکان اجازه می‎دهد تا با استفاده از تخیل، نمادپردازی، افکار درونی، احساسات و تجارب‎شان را بیان و منتقل کنند. بیان شرح حال، ابراز احساسات هیجانی شدید یا رانده‎شده و کمک کردن به کودک در کنترل رویدادهایی که تجربه کرده است یا  تجربه می‎کند، جزء اهداف مهم این بازی‌ها محسوب می‌شود.

کولاژها صحنه دیگری را برای بروز خلاقیت کودکان فراهم می‌آورند. کولاژ این فرصت را به کودک می‌دهد تا بین بافت و ساختار اشیاء (پرها، خاک اره و پنبه) و احساسات هیجانی‌اش ارتباط برقرار کند. کولاژها رسانه مناسبی است تا کودک از توصیف‎های سطحی به سمت توصیف‎های عمیق‎تر و خودافشایی حرکت کند.

مسافرت خیالی

تکنیک بسیار قدرتمندی که برای فرایند مشاوره‎ی کودک مفید و سودمند محسوب می‎شود، مسافرت خیالی است. این مسافرت می‌تواند به کودک کمک کند تا با تجاربی که برایش دردناک بوده‌اند و به همین دلیل احتمالا سرکوب شده‎اند، ارتباط برقرار کند. به او امکان می‌دهد که با ناراحتی و درد درونی‎اش سازگار شود و سپس از طریق فرایند مشاوره با آن درد مقابله کند.

از اهداف این شیوه بازی می‎توان به مواردی چون کمک کردن به کودک در بیان شرح حال، ارتباط برقرار کردن با تجارب سرکوب‎شده، کسب تجربه و کشف رفتارهای جایگزین با نتایج رضایت‎بخش اشاره کرد.

کتاب‎ها و داستان‎ها

کتاب‌ها برای مقاصد آموزشی بسیار مناسب هستند. همچنین خلق داستان از نظر درمانی مفید است. کتاب برای کسب آگاهی در مورد مسائلی همچون سوءاستفاده جنسی، خشونت، خشم، جدایی، طلاق و مرگ استفاده می‎شود. اینکه والدین معمولا شب‌ها برای بچه‌ها قصه بگویند، می‎تواند در رشد شخصیات آنها کمک کند و تا حد زیادی موثر باشد؛ پس با کودکان و دنیای بازی‎های رنگی آنها همراه باشید.