به طور کلی مالیات نقل و انتقال املاک در معاملات قطعی، صرف نظر ازمبلغی که در سند نوشته و یا مبلغی که بین خریدار و فروشنده مبادله شده ، بر اساس ارزش معاملاتی ملک در زمان ثبت معامله در دفتر اسناد رسمی محاسبه می‌شود. در زیر با توجه موقعیت های مختلف املاک برخی از روش های محاسبه مالیات آورده شده است.
۱- اگر خریداران ، اشخاص حقوقی باشند و همچنین در مواردی که ملک یا حقوق ناشی از آن به وسیله اجرای ثبت و یا سایر ادارات دولتی به قائم مقامی ملک انتقال داده می شود چنانچه قیمت نوشته شده در سند کمتر از ارزش معاملاتی باشد، قیمت در سند، به جای ارزش معاملاتی ملک در نظر گرفته می‌شود.
۲- در صورتی که ملک مورد معامله بدون ارزش معاملاتی باشد، ارزش معاملاتی نزدیک ترین محل مشابه آن ، برای مالیات مبنای محاسبه قرار می گیرد.
۳- اگر ملک مورد انتقال عرصه و اعیان داشته باشد، برای پرداخت مالیات، عرصه و اعیان براساس ارزش معاملاتی محاسبه می شود.
۴- اشخاص حقیقی یا حقوقی که بساز و بفروش تلقی می شوند، علاوه بر مالیات نقل و انتقال باید مالیات مقطوعی معادل ۱۰% ارزش اعیانی ملک بپردازند اما دیگر بابت بساز و بفروش هیچ نوع مالیات دیگری پرداخت نمیکنند.
۵- تعیین ارزش معاملاتی املاک برعهده کمسیون ۷ نفره (۴نفر دولتی و ۳ نفر غیردولتی) بوده که با حضور حداقل ۵ نفر که ۳ نفر آنها عضو دولت باشند، تشکیل می شود، تصمیمات این کمیسیون با رأی موافق ۴ نفر اعتبار دارد.
۶- هنگامی که انتقال ملک در دفاتر اسناد رسمی انجام نمیشود ، برای پرداخت مالیات باید ارزش معاملاتی ملک ، ملاک عمل قرار گیرد.
۷- چنانچه نقل و انتقال املاک به روش دیگری غیر از عقد بیع انجام شود مشمول مالیات نقل و انتقال املاک خواهد بود ( البته به استثنای نقل و انتقال بلاعوض که طبق مقررات مربوط مشمول مالیات است.) و در صورتی که آن دو کالایی که باهم مبادله میشوند، هر دو ملک باشند هر یک از معامله کنندگان میبایست مالیات نقل و انتقال قطعی مربوط به ملک واگذاری خود را پرداخت کند.
۸- اگرملک بهطور رایگان بلاعوض واگذار شود، واگذار کننده مشمول مالیات نقل و انتقال قطعی نیست و انتقال گیرنده به میزان ارزش معاملاتی ملک در زمان انتقال، شامل مالیات بر درآمد اتفاقی خواهد بود.
۹- اولین نقل و انتقال قطعی ساختمانهای نوساز اعم از مسکونی و غیره که بیش از دو سال از تاریخ صدور گواهی پایان کار آنها نگذشته باشد، مالک علاوه بر مالیات نقل و انتقال قطعی، مالیات مقطوع ۱۰% به میزان ارزش معاملاتی اعیانی مورد انتقال را هم باید بپردازد.
۱۰- چنانچه ملک مورد معامله با حق واگذاری محل، انتقال داده شود، مالیات وجوه دریافتی مالک بابت حق واگذاری محل، معادل ۲% وجوه دریافتی و مالیات نقل و انتقال ملک به میزان ارزش معاملاتی ملک با نرخ ۵% تعیین می‌شود.
برای مطالعه بیشتر به نکات حقوقی ملکی، دانستنی های حقوقی ملکی، مجله دلتا مراجعه کنید.
