ارتکاب جرم در این شرایط مجازات ندارد

هر انسانی حق دارد در هنگام مواجه شدن با خطر برای دفاع از جان، مال و ناموس خود و افرادی که دفاع از آن‌ها بر وی واجب است، اقدام کند. این اقدام در اصطلاح “دفاع مشروع” نامیده می‌شود. که علاوه بر فقه اسلام، قانون مجازات اسلامی کشور ما و قوانین جزایی سایر کشورها نیز به آن پرداخته‌اند. در این مطلب از مجله دلتا به موضوع مجازات نشدن افراد می‌پردازیم.

ارتکاب جرم در این شرایط مجازات ندارد

دفاع مشروع در قانون مجازات اسلامی تعریف نشده و بیشتر تاکید این قانون، بر ذکر مصادیق دفاع مشروع است. ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ دراین‌باره گفته هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، عرض، ناموس، مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب‌الوقوع با رعایت مراحل دفاع، مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب می‌شود، در صورت اجتماع شرایط، فرد مجازات نمی‌شود.

درباره این ماده، چند مورد مطرح می‌شود که یکی از این موارد، موضوع تجاوز است. در حقیقت این سوال مطرح می‌شود که تجاوز باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ تجاوز نسبت به چه مواردی باید صورت گیرد و اینکه دفاع چگونه باشد؟

ماده ۱۵۶قانون مجازات اسلامی به دفاع فرد از نفس، عرض و ناموس اشاره کرده است، نه شخص؛ به همین دلیل باید گفت که این نوع دفاع تنها درباره شخص حقیقی ممکن است.

همچنین موضوعی که می‌توان از آن دفاع کرد، نفس به معنای جان است. در خصوص عرض و ناموس نیز باید گفت که مفهوم این دو واژه، تا حدود بسیاری معادل یکدیگر و به معنای حیثیت و آبرو است.

در خصوص معنای آزادی تن نیز باید گفت که کسی نمی‌تواند دیگری را بازداشت کند؛ همچنین “تن خود یا دیگری” نیز به این معناست که می‌توان از خود و نیز از دیگری در برابر تجاوز یا خطر فعلی یا قریب‌الوقوع دفاع کرد.

شرایط تحقق دفاع مشروع

• نخستین شرط تحقق دفاع مشروع این است که باید در برابر یک حمله فوری و جدی باشد. یعنی جان، مال و آبروی یک نفر را مورد لطمه قرار دهد.
• همچنین راه دیگری برای دفع این حمله وجود نداشته باشد.
• رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز یا خطر ضرورت داشته باشد.
• دفاع مستند به دلایل معقول یا ترس عقلایی باشد.
•  خطر و تجاوز به‌سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد.
• دسترسی به پلیس بدون فوت وقت عملا ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجاوز و خطر مؤثر واقع نشود.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی مطلب مجازات هک کردن چیست؟ را مطالعه کنید.