موزه مقدم وسط شلوغی تهرون

آن قدیم ندیم ها اینطور نبود «نو که اومد به بازار کهنه بشه دل آزار». از بس هرچه که جدید می‌آمد یک پایش می‌لنگید و دل مردم بهش گرم نمی‌شد؛ این شد که همه مادربزرگ ها در صندوق خانه ها یک کرور وسایل عتیقه داشتند که اگر به سراغشان می‌رفتی و دزدکی چشم مینداختی بهشان، تازه متوجه می‌شدی، ای دل غافل که چه چیزها بوده و تو از آنها بی خبر بوده‌ای. خیلی های دیگر هم هست که ما هنوزم ازشان بی‌خبریم. بلکه هم اسمی از آنها هم نشنیده باشیم. آخر در تهران قدیم کلی موزه و عمارت و خانه هست که خیلی ها می‌روند و دورش می‌گردند و ما حتی نمی‌دانیم چرا دیدن دارند. یکی از آنها همین موزه مقدم خودمان. شاید بیست بار بیشتر از جلویش رد شده‌ایم اما نفهمیدیم؛ ندیدیمش.

چون نمی‌رسیم آن پایین های تهران قدیم سر بزنیم و ببینیم این خارجی ها وقتی به شهرمان می‌آیند از کجا کلی عکس برای آلبوم هایشان می‌برند و اینجور دست پُر می‌روند؛ خوب است با صفحه گردشگری مجله دلتا به گرانترین خانه زمان خود، خانه مقدم سری بزنیم. القصه…

خانه موزه مقدم

موزه مقدم همانجایی است که صاحبش دل به آنچه جدید می‌رسید نسپرد و هرچه اشیاء قدیمی دیدنی بود اینجا جمع کرد و بعد هم آن را به صورت کلکسیونی قدیمی به دانشگاه تهران تقدیم کرد. امروز این خانه موزه چشم نواز تبدیل به یک جاذبه گردشگری شده که به دلیل دسترسی آسان به مترو میزبان بسیاری توریست ها و همشهریان علاقه مند به هنر ایرانی است. جایی که تصویر خاکستری رنگ از دود و برو بیای تهران را می‌توان به نمای خوش رنگ از تهرون و تهرونی ها تبدیل کرد. درست همانجا که با اینکه در و سردر و ورودی اش بسیار زیبا و چشم نواز است اما به قدری در کار و خرید و گرفتاری هایمان غرقیم که اگر گذرمان هم به خیابان امام خمینی بیفتد و از مقابلش بگذریم، حتی متوجه این جاذبه دیدنی سر به مهر نخوهیم شد.

تاریخچه

در اواخر دوره قاجار، خانه ای مجلل و گران قیمت در خیابان امام خمینی امروزی بود که خاندان محمد تقی خان احتساب الملک، یکی از درباریان در آنجا سکونت داشتند. بعدها خانه به پسرش دکتر محسن مقدم رسید. این خانه جایی برای زندگی او و همسر فرانسوی‌اش، سلما شد. از انجا که دکتر مقدم استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران و کارمند کتابخانه و موزه ملی ایران بود، علاقه زیادی به آثار و اشیای ارزشمند داشت. همیشه می خواست گامی در جهت حفظ میراث فرهنگی و تاریخی ایران بردارد.

به سبب علاقه ای که به فرهنگ و تاریخ سرزمین مادری خود داشت، با کمک همسرش که اهل کشور فرانسه بود و با مقدار سرمایه شخصی که داشت، اقدام  به خرید و جمع آوری اشیای تاریخی و فرهنگی ایران از گوشه و کنار این کشور و حتی جهان کرد.

بعد از آن دکتر محسن مقدم این خانه ارزشمند که به قول پرفسور پوپ گرانترین و ارزشمندترین منزل در دهه های ۳۰ و ۴۰ بود، و مجموعه آثار ارزشمند،گرانبها و بی نظیرش را، وقف دانشگاه تهران کرد. که امروز با مسئولیت دانشگاه به موزه و کتابخانه مقدم تبدیل شده است.

عمارت قجری

در ضلع جنوبی ساختمان حیاط بیرونی قرار گرفته که از بخش های متفاوتی تشکیل شده است.

اتاق پیشخوان

اینجا یک اتاق در کنار اتاق پذیرایی اصلی است که امروز در موزه مقدم به خدمات علمی و فعالیت ها ایشان اختصاص داده شده است. در بخش دیگر اتق هم آثار تزئینی چوبی ، وسایل آشپزخانه و صندوق خانه های قدیمی به نمایش گذاشته اند.

اتاق پذیرایی

در موزه مقدم اینجا محلی برای نمایش بخشی از آثار تاریخی مثل مفرغینه ، مهرها، شیشه ها، سفالینه ها، اشیای فلزی و… است، اما در زمان استاد محلی برای پذیرایی از مهمانان بوده است.

حوضخانه

این بخش در دوره مظفری و زیر زمین ساخته شده است. یعنی در زمان زندگی پدر استاد. اما دکتر مقدم دیواره های آن را با کاشی و قطعات ظروف سفالی برگرفته از آثار نفیس  سده‌های چهارم تا سیزدهم هجری قمری تزیین کرد ه است.

ساختمان اربابی

دکتر مقدم به کمک یکی از شاگردانش (دکتر ابوالقاسمی) در دانشکده هنرهای زیبا و در سال ۱۳۴۵ ضلع غربی این ساختمان را به شکل قلعه های قرون وسطایی اروپا و به منظور نمایش بخشی از هنرهای مردمی ایران، ساخت. با قسمت های مختلفی چون اتاق کدخدا، حمام کوچک خانگی با کاشی کاری قاجاری با مضمون استحمام، اتاق تدخین ، اتاق صدف وزیر زمین با تزئینات صدف است.

ایوان قاجار

استاد مقدم ایوان قاجار را درضلع شمالی ساختمان اربابی، بنا کرد. این ایوان چند ستون و طاق دارد و کاشی هایی از دوران زندیه و قاجار داخل آن دیده می‌شود. حوضچه مرمری کوچکی متعلق به حمام فتحعلی شاه در وسط ایوان قرار دارد که آب از طریق یک جوی باریک به داخل استخری که در حاشیه شمالی حیاط بیرونی است، می ریزد.

دیوار تجدد

میان حیاط اندرونی و بیرونی دیواری است که از چند عدد ستون مارپیچ و مشابه پایه ستون های کاخ چهل ستون اصفهان تشکیل شده است. پایه ستون های آن مربوط به خانه خواهر ناصرالدین شاه است که هنگام تخریب آن، استاد مقدم پایه ها را به اینجا انتقال داده و آنها را حفظ کرده است.

کارگاه

دکتر مقدم آتلیه ای برای خود بنا کرد که امروز محل نگهداری کتاب های استاد و کتاب هایی در زمینه تاریخ و باستان شناسی و هنر است.

حیاط اندرونی

 زیرزمین

در ابتدای ساخت این بنا، حمام و انباری وجود داشت که امروز به عنوان گنجینه موزه از آن استفاده می‌شود.

 ایوان

دو رشته پلکان مارپیچ از حیاط به ایوان راه دارد. با کاشی های هفت رنگ صفوی و آینه کاری زندیه و قاجار. همچنین کاشی کاری های معرق و خشتی دوره قاجار و پهلوی اول. این ایوان هنوز به شکل اولیه خود حفظ شده است.

 اتاق قاجار

جایی که امروز محل نمایش آثاری از دوران قاجار و پهلوی است . قبلاً هم اتاقی زیبا و دیدنی بوده که با آثار با ارزش دوران زندیه و قاجاریه تزیین شده است. در این اتاق شومینه ای مربوط به کاخ “فیروزه خانم” سوگلی ناصرالدین شاه به همراه طاقچه گچبری زندیه از اصفهان دیده می شود.

 اتاق نشیمن

دکتر محسن مقدم و خانم سُلما کویومجیان همسر ایشان در این قسمت زندگی می کردند. امروز تعدای قلمدان، کارت های بازی، پاپیه ماشه و نقاشی هایی از دکتر مقدم به نمایش گذاشته شده است.

چطور برویم؟

نشانی : تهران، خیابان امام خمینی، بین خیابان شیخ هادی و خیابان ولیعصر، پلاک ۲۴۹