گاهی احتمال خطا و اشتباه در آراء و احکام صادره از دادگاه ها وجود دارد. به همین دلیل بررسی احکام صادره از دادگاه ها توسط مراجع بالاتر در نظر گرفته شده است تا امکان اصلاح اشتباهات احتمالی فراهم شود و اگر خطایی در حکم صادره وجود دارد اشتباهات احتمالی از همان ابتدا به حداقل ممکن کاهش یابند. به گزارش مجله دلتا گاهی در دعاوی که مطرح می‌شود، رأی به ضرر یکی از طرفهای دعوا صادر می‌شود؛ اما باید این نکته را در نظر داشت کسی که حکم علیه او صادر شده است، می‌تواند از راههای مختلف به رأی صادره اعتراض کند.
اعتراض به رای دادگاه
روشهای اعتراض به رای دادگاه به دو شیوه عادی و فوق‌العاده صورت میگیرد. که این طرق در تقسیمبندی ذیل آمده است:
۱. واخواهی در مورد حکم غیابی صورت میگیرد
۲. تجدید نظرخواهی که مربوط به آرای حضوری است.
۳. فرجام‌خواهی
۴. اعاده دادرسی
۵. اعتراض شخص ثالث
واخواهی چیست؟
مقررات دادرسی عمدتا با این فرض تدوین شده است که خوانده از جریان رسیدگی آگاه باشد و در جریان دادرسی شرکت کند. دادگاه اصولا نباید بدون شنیدن مطالب دو طرف دعوا و نیز بررسی دلایل آنها حکمی صادر کند. لذا در دو حالت ممکن است متهم در دادگاه حضور نداشته باشد:
- امکان دسترسی به خوانده و آگاه کردن او از جریان دادرسی فراهم نشود.
- گاهی نیز ممکن است خوانده تمایلی به حضور در دادگاه و پاسخ به دعوا نداشته باشد.
در هر صورت ، رسیدگی نکردن به شکایت خواهان و حتی به تأخیر انداختن آن به دلیل عدم حضور و اطلاع خوانده از جریان دادرسی جایز و قانونی نیست. بنابراین رسیدگی به دعوا اصولا باید ادامه یابد، حتی اگر خوانده حاضر نباشد. و طبق قانون هرگاه شخصی که در مراحل دادرسی حضور نداشته است از صدور حکم علیه خود مطلع شود، حق دارد به آن اعتراض کند. طبق قانون اعتراضی که خوانده به حکم صادره در غیاب وی می‌کند «واخواهی» نامیده می‌شود و باید در همان دادگاهی که حکم غیابی را صادر کرده است رسیدگی شود.
اعتراض تجدیدنظر
در صورتیکه خوانده از دادگاه تجدیدنظر درخواست رسیدگی دوباره به پرونده به منظور بررسی اعمال دادگاه بدوی کند و نهایتا اصلاح رأی صادر شده از دادگاه نخستین را بخواهد به این اعتراض تجدیدنظر گفته می‌شود. در مرحله تجدیدنظر، پرونده‌ای که یک‌بار درباره آن قضاوت شده مجددا مورد قضاوت قرار میگیرد. اگر دادگاه تجدیدنظر چنین تشخیص دهد که دادگاه بدوی، رسیدگی‌های لازم را به درستی انجام داده، از تکرار آن خودداری می‌کند. و در مقابل اگر به نظر دادگاه تجدیدنظر، رسیدگی دادگاه بدوی اشکال داشته باشد، خود رسیدگی را به نحو صحیح انجام می‌دهد و رأی شایسته صادر می‌کند. دادگاه تجدیدنظر می‌تواند کلیه اعمالی را که برای شناسایی واقعیت لازم است انجام دهد. طبق قانون دعاوی مالی که ارزش آن از سه میلیون ریال بیشتر باشد، احکام صادره در دعاوی غیرمالی و در صورتی که حکم راجع به اصل دعوا قابل تجدیدنظر باشد می২توان نسبت به احکام فرعی تقاضای تجدیدنظر کرد.
طرق فوق‌العاده مشتمل بر فرجام‌خواهی، اعتراض شخص ثالث و اعاده دادرسی
- فرجام‌خواهی؛ در صورتیکه متقاضی از دادگاه درخواست کند که حکم صادره را با موازین شرعی و مقررات قانونی تطبیق داده شود، به این امر فرجام‌خواهی گفته می‌شود. باید به این نکته توجه داشت که فرجام‌خواهی یکی از طرق فوق‌العاده اعتراض به آرا است و لذا در هر مورد نمی‌توان از این روش برای اعتراض استفاده کرد. مهلت فرجام‌خواهی برای اشخاص مقیم ایران ۲۰ روز و برای اشخاص مقیم خارج دو ماه خواهد بود.
- اعتراض شخص ثالث؛ اگر در خصوص دعوایی، رأیی بر علیه اشخاص ثالثی که به عنوان طرفهای دعوا دخالت نداشته‌اند صادر شود، می‌تواند نسبت به آن رأی اعتراض کند. در این موارد شخص ثالث حق دارد به هرگونه رأی صادره از دادگاه‌های عمومی، انقلاب و تجدید نظر اعتراض کند و نسبت به حکم داور نیز کسانی که خود یا نماینده‌ی آنان در تعیین داور شرکت نداشته‌اند، می‌توانند به عنوان شخص ثالث اعتراض کنند.
- اعاده دادرسی؛ یکی دیگر از روش‌هایی است که اشخاص می‌توانند از طریق آن به رای صادره از مراجع قضایی اعتراض کنند، هدف از اعاده دادرسی این است که دادگاه از رأی قطعی سابق خود بازگردد، چرا که شاکی مدعی است صدور آن رأی از روی اشتباه بوده و دلایل موجود اجازه نمی‌دهد که چنین حکمی باقی بماند.
