عقد صلح چیست و چه آثاری دارد؟

مطابق قانون، عقد صلح در دو حالت ممکن است منعقد شود که هریک از آن­ها دارای احکام و قواعد مخصوص به خود هستند. در ادامه­‌ این مطلب اقسام عقد صلح و آثار و ویژگی‌­های اختصاصی و مشترک هریک از آنها را بیان می‌کنیم. با مجله دلتا همراه باشید.

صلح در مقام رفع نزاع و اختلاف

گاهی اوقات میان دو شخص نزاع و اختلافی اتفاق می‎افتد و آن­ها برای خاتمه دادن به دعوا یا جلوگیری از آن و اختلافی که احتمال دارد در آینده روی دهد، عقد صلح منعقد می‌کنند.

در واقع در این حالت هدف از صلح فقط برقراری سازش و آشتی میان دو طرف یک دعواست. یکی از مواردی که طبق قانون، طرف‌های دعوا می‌توانند برای پایان بخشیدن به اختلافات خود این عقد را منعقد کنند، «قتل عمد» است.

اگر شخصی، دیگری را عمدا به قتل برساند، طبق قانون، اولیای‌­دم مقتول می‌­توانند تقاضای قصاص کنند. علاوه براین، آن­ها می­‌توانند از حق قصاص بگذرند و به‌ جای آن مصالحه کنند؛ یعنی در ازای دریافت دیه از حق قصاص خود بگذرند. این توافق در قالب عقد صلح میان اولیای‌­ دم و قاتل صورت می‌گیرد و از آن به مصالحه تعبیر می­‌شود.

برخی از ویژگی‌­های صلح به منظور رفع نزاع

1. در مواردی که عقد صلح منعقد شود و به یک دعوا خاتمه ­‌دهد، هیچ‌یک از  دو طرف نمی‌توانند آن را فسخ کنند مگر اینکه طرف مقابل به تعهدات قراردادی خود عمل نکند، یا اینکه در قرارداد، حق فسخ برای هریک از طرف ها پیش‌بینی شده باشد.
2. عقد صلح اگر برای رفع منازعه منعقد شده باشد، دو طرف درگیر برای پایان دادن به اختلافات خود اقدام به انعقاد عقد صلح می‎کنند، بدیهی است که می­‌پذیرند برای اینکه اختلافات‌­شان به پایان برسد و مجبور نشوند دست به اقامه­‌ی دعوا بزنند، باید امتیازاتی را به طرف مقابل بدهند و همچنین از برخی ادعاهای خود نیز بگذرند.
3. اگر اختلافی میان دو نفر ایجاد شود و یکی از آن­ها برای خاتمه دادن به این اختلافات درخواست صلح و سازش کند به این معنا نیست که پذیرفته است حق با طرف مقابل است. به عبارت دیگر یک شخص می­‌تواند در عین حال که ادعای طرف مقابل خود را در خصوص موضوعی  رد یا انکار  می­‌کند، با او  قرارداد  صلح منعقد کند و  نمی­‌توان از این درخواست او سوءِاستفاده کرد.
4. اگر شخصی دعوا یا اختلافی با دیگری داشته باشد و برای پیگیری امور مربوط به آن به یک نفر به عنوان وکیل وکالت بدهد، وکیل نمی­‌تواند آن دعوا را از طریق  برقراری  صلح و سازش خاتمه دهد مگر اینکه، موکل در  وکالت­نامه صراحتا به او اختیار داده باشد که از این طریق نیز می‌تواند اختلاف بوجود آمده را حل­‌وفصل کند.

صلح در مقام معامله

عقد صلح صرفا محدود به حالتی نیست که اختلاف و نزاعی میان دو یا چند نفر ایجاد شده است. برخی مواقع بدون اینکه هیچ­‌گونه دعوا یا اختلافی میان دو نفر وجود داشته­ باشد، ممکن است قرارداد صلح میان آن­ها منعقد شود که به آن عقد صلح در مقام معامله گفته می­‌شود.

در این حالت عقد صلح تبدیل به قالبی برای قراردادهای دیگر شده و به‌ طور عرف جایگزین عقود و قراردادهای دیگر می­‌شود. به عبارت بهتر در این حالت دو طرف ضمن اینکه هیچ اختلافی با هم ندارند، قراردادی به نام صلح را میان خودشان منعقد می­‌کنند که شاید از لحاظ محتوا و ماهیت همچون خرید‌ و فروش یا اجاره باشد اما نام خرید و فروش یا اجاره را بر آن نمی‌گذارند بلکه آن را تحت عنوان صلح منعقد می­‌کنند.

در این حالت  عقد صلح هیچ­ ارتباطی به وجود اختلاف نداشته و به صورت یک عقد اصلی و ابتدایی منعقد می­‌شود.

 ویژگی‌­­های صلح در مقام معامله :

1. باید توجه کرد که نمی­‌توان همه‌­ قراردادها را در قالب صلح منعقد کرد بلکه صرفا عقود پنج­گانه‌­ بیع، اجاره، هبه، عاریه و ابراء قابلیت منعقد شدن در این قالب را دارند.
2. قانون­گذار صراحتا اعلام کرده است که اگر قصد دو طرف بطور مثال انعقاد قرارداد اجاره است، رابطه‌ مالک با چنین مستاجری تابع قواعد قرارداد اجاره خواهد بود و هرچند آن‎ها عنوان صلح را برای این قرارداد انتخاب کرده‎اند، اما با این عقد به عنوان قرارداد اجاره برخورد خواهد شد.
3. در حالتی که صلح به  عنوان یک عقد ابتدایی و بدون وجود  هیچ اختلافی منعقد شود، هیچ‌یک از طرف‎ها نمی‌­توانند آن را برهم بزنند و به عبارتی فسخ کنند مگر اینکه برای برهم‌­ زدن آن با یکدیگر توافق کرده یا اینکه اختیار برهم زدن قرارداد برای هریک از آن­ها پیش­‌بینی شده باشد.