حق کسب و پیشه به همراه سرقفلی از جمله مواردی هستند که وابسته به موجر و مستأجر هستند؛ بنابراین این دو اصطلاح حقوقی دارای نکات بسیار مهم هستند که افراد باید از آن اطلاع داشته باشند. همراه دلتا مگ باشید.
نکات مهم پیرامون حق کسب و پیشه
طبق قانون روابط موجر و مستأجر سال ۵۶، حق کسب در واقع حقی است که به مستأجر داده می‌شود و در واقع این حق برای رونقی است که مستأجر در مکان تجاری ایجاد کرده است؛ اما حق سرقفلی که در سال ۷۶ جایگزین این حق شده است کمی محدودتر بوده و اصلاً ارتباطی به زحمات مستأجر در ملک تجاری نداشته است.
موارد تعلق‌گرفتن و تعلق‌نگرفتن حق کسب
یکی از مواردی که باید پیرامون قانون سال ۵۶ دانست آن است که این قانون مبتنی بر حمایت از مستأجر بوده و به همین دلیل در صورت تمایل مستأجر قرارداد اجاره به‌صورت قهری تمدید می‌شده است. البته باید بدانید که در برخی از موارد نیز موجر حق تخلیه داشته است.
یکی از این موارد تخلف مستأجر است که حسب مورد با پرداخت نصف حق کسب یا بدون پرداخت حق کسب و پیشه می‌تواند تخلیه را بخواهد.
در این موارد مالک می‌تواند با پرداخت تمام حق کسب و پیشه درخواست تخلیه نماید
در برخی از موارد موجر می‌تواند از مستأجر درخواست تخلیه داشته باشد.
ماده ۱۵ قانون روابط موجر و مستأجر در این زمینه بیان می‌کند: علاوه بر موارد مذکور در ماده قبل در موارد زیر نیز پس از تمام‌شدن مدت اجاره درخواست تخلیه محل کسب یا پیشه یا تجارت از دادگاه جایر است.
- یکی از موارد مهمی که به آن دلیل موجر می‌تواند حکم تخلیه بگیرد، تخلیه به‌منظور احداث ساختمان جدید البته به‌شرط داشتن پروانه ساختمانی یا گواهی شهرداری مربوط ارائه شود و شهرداری‌ها مکلف‌اند در صورت مراجعه مالک با رعایت مقررات مربوط پروانه ساختمان و یا گواهی موردنظر را صادر و به مالک تسلیم نمایند.
- تخلیه به دلیل احتیاج شخص موجر برای کسب یا پیشه یا تجارت.
درصورتی‌که محل کسب یا پیشه یا تجارت مناسب برای سکنی هم باشد و مالک برای سکونت خود یا اولاد یا پدر یا مادر یا همسر خود درخواست تخلیه نماید.
در این موارد مالک با پرداخت نصف حق کسب و پیشه می‌تواند درخواست تخلیه کند
در یک حالت موجر می‌تواند با پرداخت فقط نصف حق کسب و پیشه حکم تخلیه را بگیرد و آن هم زمانی است که در قرارداد اجاره شرط شده باشد که مستأجر حق انتقال به غیر را نداشته، اما مستأجر آن ملک را به دیگری منتقل کرده باشد. در این شرایط موجر یا همان مالک می‌توان با پرداخت فقط نصف حق کسب و پیشه مغازه را به دست آورد.
در مواردی که تخلیه بدون پرداخت حق کسب و پیشه ممکن است
در دو حالت مالک می‌تواند بدون پرداخت حق کسب و پیشه حکم تخلیه بدهد:
- در مواردی که مستأجر شغل خود را تغییر دهد برای مثال مغازه برای پوشاک فروشی را تبدیل به گوشی فروشی کند.
- در صورت تعدی و تفریط مستأجر نسبت به ملک اجاره‌ای موجر می‌تواند تخلیه مغازه را بخواهد بدون آن که وجهی بابت حق کسب و پیشه پرداخت کند
آیا حق کسب و پیشه به ارث می‌رسد؟
حالا یک سؤال مهمی که مطرح می‌شود آن است که آیا این حق به ارث می‌رسد؟
حق کسب و پیشه یک حق مالی است و به‌تبع حقوقی به ارث می‌رسند و حق کسب و پیشه نیز همین‌گونه است.
فرض کنید کسی سالیان متمادی در مغازه‌ای مستأجر بوده و سپس فوت می‌کند حال اگر موجر بخواهد تخلیه کند باید این مبلغ را به وراث مستأجر پرداخت کند.
البته نکته‌ای که می‌دانیم این است که حق کسب و پیشه وقتی تعلق می‌گیرد که مکان مورد اجاره مکانی تجاری مثل مغازه باشد و در ملک مسکونی اصلاً چنین حقی وجود ندارد.
پیشنهاد مطالعه: صلح عمری، راهکاری برای تقسیم ارث قبل از فوت
