آیا می‌توان سهم‌الارث برخی وراث را کم یا زیاد کرد؟

ارث طبق مواد ۸۶۲ و ۸۶۳ قانون مدنی به معنی مال یا حقی است که پس از مرگ شخص، به بازماندگانش می‌رسد. در این زمان وراث با گرفتن گواهی انحصار وراثت، می‌توانند ماترک (اموال و دارایی‌های به‌جامانده از فرد فوت شده) را طبق اصول مربوط به تقسیم ارث بین خود تقسیم کنند. در این مطلب از مجله دلتا به موضوع امکان تغییر دادن سهم وراث می‌پردازیم.

شرایط ارث

شرط اول ارث بردن، زنده بودن وارث در زمان مرگ مورث (فرد فوت شده) است. به‌عنوان مثال اگر علی فرزندی به نام سهیلا داشته باشد، سهیلا در صورتی از پدر خود ارث می‌برد که در زمان مرگ او زنده باشد. در واقع مرده از زنده ارث نمی‌برد. توجه داشته باشید زنده بودن وارث در زمان مرگ مورث اهمیت دارد نه در زمان تقسیم ارث.

حال اگر دو شخص که بین آن‌ها توارث (ارث بردن) برقرار است فوت کنند و مشخص نباشد چه کسی زودتر فوت کرده و چه کسی دیرتر، تکلیف چیست؟ مثلا اگر علی و سهیلا هر دو فوت کنند و معلوم نباشد علی زودتر فوت کرده یا سهیلا، کدام یک از دیگری ارث می‌برد؟

قانون مدنی برای حل تعارض مذکور می‌گوید، هیچ‌یک از دیگری ارث نمی‌برد. یعنی نه علی از دخترش ارث می‌برد و نه سهیلا از پدر ارث می‌برد. در این شرایط فقط در یک صورت ممکن است از هم ارث ببرند و آن زمانی است که هر دو در یک حادثه غرق شوند یا در یک حادثه مانند ریزش آوار (هَدم) جان خود را از دست دهند.

شرط دوم برای ارث بردن، نبود موانع ارث است. یعنی وارث باید خالی از موانع ارث باشد. حال منظور از موانع ارث چیست؟

موانع ارث

• قتل: اگر وارثی به عمد مورث خود را بکشد، نمی‌تواند از او ارث ببرد.
• کفر: کافر از مسلمان ارث نمی‌برد اما مسلمان از کافر ارث می‌برد.
• لعان: لعان زمانی محقق می‌شود که مردی به همسر خود نسبت زنا دهد یا بچه‌ای را که همسرش به دنیا آورده انکار کند.
• ولدالزنا بودن: طفل ناشی از رابطه نامشروع، از پدر و مادر خود ارث نمی‌برد. پدر و مادر نیز از او ارث نمی‌برند. اگر به مطالبی پیرامون رابطه نامشروع علاقه دارید به مطلب رابطه نامشروع تلفنی مجازاتی سنگین دارد مراجعه کنید.

آیا می‌توان سهم برخی وراث را کم یا زیاد کرد؟

مورث (فرد فوت شده) نمی‌تواند در میزان سهم وراث دخالتی نماید. مثلا نمی‌تواند بگوید همسرم به جای یک هشتم، دو سوم اموال را ارث ببرد. در واقع ترکه (اموال به‌جامانده از فرد فوت شده) مطابق قانون تقسیم می‌شود. مورث تنها از دو طریق می‌تواند در این موضوع تاثیر بگذارد:

• در زمان حیات خود نسبت به اموال خود تصمیم‌گیری نماید. یکی از رایج‌ترین این اقدامات، صلح عمری است.
• در خصوص اموال خود وصیت نماید. البته این وصیت تا یک سوم اموال صحیح و قابل اجرا است.

پیشنهاد مطالعه : برای آشنایی بیشتر با نکات حقوقی مطلب، شوهر چه قدر از زن خود ارث می‌برد؟ را مطالعه کنید.