تصرف عدوانی به معنای به زور گرفتنِ زمین یا ملک از مالکِ آن یا از کسی است که بر اساسِ قرارداد یا توافق دو جانبه تصرف ملک به او تعلق دارد(مانندمستأجر). اگر فردی ادعا کند که تصرف غیرقانونی است ، باید با توسل به قانون و با اقامهٔ دعوی،متصرف غیر قانونی را از اقدام خود باز دارد وگرنه خود، متجاوز محسوب خواهد شد.
تصرف عدوانی و تخلیه ید با خلع ید کاملا متفاوت هستند. همانطور که در مطلب گذشته به موضوع خلع ید پرداختیم و شرح دادیم تصرف عدوانی و دعوای تخلیه ید با خلع ید کاملا متفاوت هستند. برای روشن شدن موضوع به ذکر تفاوت های این سه مبحث مهم می پردازیم زیرا، در صورت آگاه نبودن و ارائه دادخواست اشتباه پروندهبا نقص مواجه و رد خواهد شد.
تفاوت خلع ید و تخلیه ید:
- دعوای خلع ید با تخلیه ید از این لحاظ متفاوت است که دعوای خلع ید بر مبنای تصرف غیرقانونی (غصب) است و هیچ گونه قرارداد و توافقی مابین مالک و متصرف وجود ندارد اما در تخلیه ید توافق و قراردادی بین دو طرف وجود داشته است. مانند قرارداد اجاره که پس از انقضای موعد مشخص شده در قرارداد، مستاجر قصد تمدید اجاره را نداشته و حاضر به تخلیه ملک مورد اجاره نیست، بنابراین پس از پایان موعد اجاره ،غاصب محسوب می‌شود.
- در تخلیه ید باید مالک ( اعم از مالک ملک یا مالک منافع ملک) دادخواست تخلیه ید تنظیم و حسب مورد به دادگاه و یا شورای حل اختلاف تقدیم کند. بنابراین برای مراجعه به مراجع قضایی نیاز به اثبات مالکیت خود ندارد و حتی اگر مالک منافع ملک مورد اجاره باشد هم کفایت میکند.
- شایان ذکر است که بر خلاف خلع ید که فقط برای اموال غیر منقول( زمین – خانه – مغازه ) مطرح می‌شود، دعوای تخلیه ید برای اموال منقول هم اجرا شدنی است .
- هزینه دادرسی در دعوای تخلیه ید کمتر از دعوای خلع ید است. دعوای خلع ید هزینه دادرسی به میزان ۳ درصد از ارزش منطقه ای ملک است.
تفاوت خلع ید و تصرف عدوانی:
تفاوت خلع ید و تصرف عدوانی:- دعوای تصرف عدوانی به دو صورت حقوقی و کیفری قابل طرح در محاکم قضایی است. برخلاف دعوای خلع ید که فقط به صورت حقوقی قابل رسیدگی است.
- در تصرف عدوانی بر خلاف خلع ید خواهان رفع تصرف (شاکی) لازم نیست مالک باشد بلکه هر شخصی که به نمایندگی یا به امانت، مال را در تصرف دارد (سابقه تصرف در ملک را دارد) میتواند به نمایندگی یا قائم مقامی مالک طرح دعوی کند.
- در دعوای تصرف عدوانی تشریفات دادرسی رعایت نمیشود. یعنی دادگاه در بسیاری از موارد بنا به تصمیم قاضی، خارج از نوبت به این نوع دعاوی رسیدگی میکند و همچنین برای اجرای حکم رفع تصرف عدوانی، الزامی برای قطعی شدن رای در مرحله تجدیدنظر نیست و بلافاصله اجرا می‌شود. اما در دعوای خلع ید، حکم رفع تصرف بعد از قطعی شدن آن در مرحله تجدید نظر قابل اجرا خواهد بود.
- در مواردی که دعوای خلع ید در دادگاه مطرح می‌شود و قاضی حکم (رد یا قبول خواسته) در مورد آن صادر میکند از اعتبار امر مختومه یا قضاوت شده برخوردار می‌شود و دیگر در خصوص آن موضوع نمیتوان دعوای تصرف عدوانی مطرح کرد. اما تصرف عدوانی این گونه نیست. به این معنی که اگر درباره خواسته تصرف عدوانی، حکمی صادر شد هر یک از دوطرف دعوی میتوانند مجدد دادخواست خلع ید راجع به آن ملک را ارائه کنند.
- دعوای تصرف عدوانی (مزاحمت از حق یا ممانعت از حق) جزء دعاوی غیرمالی هستند. اما دعوای خلع ید همانطور که ذکر شد دعوای مالی است و هزینه دادرسی آن بر مبنای ارزش منطقه ای ملک محاسبه خواهد شد.
شایان ذکر است دعوای تصرف عدوانی مانند خلع ید فقط درباره اموال غیرمنقول قابل طرح است.
برای مطالعهی بیشتر به نکات حقوقی ملکی، دانستنی های حقوقی ملکی مجله دلتا مراجعه کنید.
