روش‌های درمان نفخ شکم

طی سال‌های اخیر تغذیه و سبک زندگی نادرست باعث شده است سلامتی افراد جامعه به خطر بیفتد. نفخ یکی از ناراحتی‌های بسیار رایج به شمار می‌آید. اما اهمیت و ضرورت روش‌های درمان نفخ شکم هنوز هم آن‌طور که باید، درک نشده است. معمولا افراد به‌سادگی با نفخ کنار می‌آیند و دنبال درمان جدی نیستند. دکتر سید محمود اسحاق‌حسینی_ فوق تخصص گوارش کبد و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران_ علت‌های اصلی ابتلا به نفخ را توضیح می‌دهد و راه‌حل منطقی درمان را پیشنهاد می‌کند.

نفخ شکم چیست؟

نفخ یکی از علائم سوء هاضمه است که نشان می‌دهد مشکلی در سیستم گوارش وجود دارد. معمولا فرد مبتلا به نفخ، از احساس نامطبوع پری شکم یا سنگینی و سوزش سر دل شکایت می‌کند. در واقع جمع شدن گاز در شکم باعث به‌وجود آمدن نفخ و ناراحتی‌های ثانویه‌ می‌شود. این گاز از نظر تجزیه‌ی شیمیایی هیچ تفاوتی با هوا ندارد. فقط تجمع آن جایی در دستگاه گوارش، عملکرد طبیعی بدن را مختل می‌کند و فرد را آزار می‌دهد.

پنج دلیل عمده باعث بروز نفخ می‌شوند؛ اول: بلعیدن هوا، دوم: رشد بیش از حد باکتری‌ها در بدن، سوم: غذای مصرفی روزانه، چهارم: پوشیدن لباس‌های تنگ و پنجم: اضطراب.

بلعیدن هوا

علت: بلعیدن هوا یکی از علت‌های اصلی به ‌وجود آمدن نفخ است. شاید عجیب به نظر بیاید که چطور ممکن است کسی هوا را ببلعد؟! اما اگر در طول روز روی نحوه‌ی آشامیدن مایعات دقیق‌تر شوید، به پاسخ سوال دست می‌یابید. وقتی بسیار تشنه هستید و به آب می‌رسید، جرعه‌های پیاپی می‌نوشید. حین تنفس مقداری هوا هم همراه آب بلعیده می‌شود. علاوه بر این در آداب معاشرت هورت کشیدن مایعات عمل زشتی شمرده می‌شود که از قضا به این ناراحتی گوارشی هم مربوط است. وقتی هورت می‌کشید، آشکارا مقداری هوا با چای وارد بدن شما می‌شود که می‌تواند بعدا رنج نفخ را در پی داشته باشد.

درمان: اگر می‌خواهید از شر نفخ خلاص شوید یا اصلا دچار نفخ ناشی از بلعیدن هوا نشوید، سَبک نوشیدن مایعات را اصلاح کنید. آب را با درنگ و جرعه‌جرعه بنوشید. هرگز آب را سر نکشید. سر سفره آب نگذارید. نیم ساعت قبل و نیم ساعت بعد از غذا اصلا آب ننوشید. چای را هورت نکشید. بگذارید سرد شود، بعد نوش جان کنید. علاوه بر این فقط به چای و آب و آب‌میوه اکتفا نکنید. در نوشیدن دیگر انواع مایعات مثل سوپ و غذاهای آبکی هم این قاعده را رعایت کنید تا مشکلی برایتان پیش نیاید.

غذای مصرفی روزانه

علت: شایع‌ترین علت نفخ، صرف غذاهای نفاخ است. بعضی از غذاهایی که روزانه مصرف می‌شوند، در دستگاه گوارش گاز تولید می‌کنند و نفخ ایجاد می‌کنند. مواد غذایی مانند شیر، کشک، تخم‌مرغ، حبوبات، خیار، تره، ترب، پیاز، کنگر، کلم بروکلی، موسیر، نخود فرنگی، سیب، آلو، هلو، گلابی، سیب‌زمینی، انار، زردآلو، پسته خام و.. موادی هستند که نفخ می‌آورند. در کنار این‌ها نوشیدن نوشابه‌های گازدار و خوردن فست فود هم نفخ ایجاد می‌کند. بی‌نظمی در غذا خوردن یکی دیگر از عوامل مهم و رایج نفخ است که امروزه بسیاری از افراد به سبب مشغله‌های روزمره دچار آن شده‌اند.

مواد غذایی مانند شیر، کشک، تخم‌مرغ، حبوبات، خیار، تره، ترب، پیاز، کنگر، کلم بروکلی، موسیر، نخود فرنگی، سیب، آلو، هلو، گلابی، سیب‌زمینی، انار، زردآلو، پسته خام و.. موادی هستند که نفخ می‌آورند. در کنار این‌ها نوشیدن نوشابه‌های گازدار و خوردن فست فود هم نفخ ایجاد می‌کند. بی‌نظمی در غذا خوردن یکی دیگر از عوامل مهم و رایج نفخ است که امروزه بسیاری از افراد به سبب مشغله‌های روزمره دچار آن شده‌اند.

درمان: ساده‌ترین روش برای پیشگیری از ابتلا به نفخ این است که مواد غذایی نفاخ را بشناسید و آن‌ها را نخورید یا در صورت تمایل، با احتیاط بیشتری بخوریدشان. نکته‌ی بعدی که در زندگی‌های روزمره چندان جدی گرفته نمی‌شود، سر وقت غذا خوردن است. یادتان باشد هر روز سر یک وقت مشخص صبحانه، نهار و شام صرف کنید. مثلا اگر هر روز ساعت دو نهار می‌خورید، روز بعد ساعت دوازده نهار نخورید. بعضی ممکن است دو روز اصلا نهار نخورند، ولی باقی ایام هفته طبق برنامه باشند. این کار غلطی است. اساسا منظور از نظم در غذا خوردن همین است که تحت هر شرایطی طبق برنامه عمل کنید.

رشد بیش از حد باکتری‌ها

علت: باکتری ها در بدن انسان زندگی می‌کنند. ولی همه‌ی باکتری‌ها مضر نیستند و باکتری‌های مفید برای سلامتی هم وجود دارند؛ از جمله باکتری‌هایی که در روده هستند. تقریبا ده به توان دوازده باکتری در روده زندگی می‌کنند که یک عدد طبیعی به شمار می‌آید. مشکل زمانی آغاز می‌شود که تعداد باکتری‌ها از آن‌چه هستند، بیشتر شوند. رشد بیش از حد باکتری گاز تولید می‌کند و نفخ ایجاد می‌شود.

درمان: بعضی از کسانی که نفخ دارند، همه‌نوع شربت و ضد نفخی را امتحان کرده‌اند. ولی هیچ‌یک روی مشکل اثری نگذاشته است. اما همین افراد تعریف می‌کنند مثلا برای کشیدن دندان دارویی دریافت کرده‌اند که نفخشان را از بین برده است!

دلیلی که پشت این اتفاق به ظاهر بی‌ربط پنهان شده، این است که بعضی داروها باعث توقف رشد بیش از حد باکتری‌های روده می‌شوند و در نتیجه نفخ را از بین می‌برند. اما علم به اینکه چه داروهایی این ویژگی را دارند و دوز مصرفشان فقط در تخصص پزشک متخصص است. به او مراجعه کنید و با یک درمان دارویی ساده خودتان را از شر این ناراحتی خلاص کنید.

پوشیدن لباس‌های تنگ

علت: نوع لباسی که می‌پوشید بر میزان سلامتتان تاثیر می‌گذارد. با پوشیدن لباس تنگ، عملکرد طبیعی دستگاه گوارش مختل می‌شود. به این شکل که عمل دفع آسان انجام نمی‌شود و تجمع گاز صورت می‌گیرد. در نتیجه به فرد احساس نامطبوعی دست می‌دهد که همان نفخ است.

درمان: کسانی که عادت دارند لباس‌های تنگ بپوشند، باید در انتخاب نوع پوشش تجدیدنظر کنند. چون اگر دچار نفخ هستند، باعث تشدید آن می‌شود. اگر نفخ نداشته باشند هم، ممکن است با این روش خودشان را در معرض ابتلا به آن قرار بدهند. کسانی که ساعات طولانی گن لاغری می‌پوشند و ساعات‌ها آن را بر تن دارند، سعی کنند زمان پوشیدن این قبیل لباس‌ها را کوتاه‌تر کنند. حتی به آقایانی که کمربندشان را سفت می‌بندند، توصیه می‌شود آن را شل کنند یا در عوض از ساسبند استفاده کنند.

اضطراب عامل نفخ

علت: این روزها زیاد می‌شنویم که استرس باعث و بانی خیلی از ناراحتی‌های جسمانی است. گاهی ظاهرا بیماری و استرس هیچ ربطی به هم ندارند و ارتباطشان تعجب‌انگیز می‌شود. درباره‌ی نفخ واقعیت این است که خود استرس به‌تنهایی عامل ایجاد نفخ نیست. ولی اگر دستگاه گوارش کمترین ضعفی داشته باشد، مستعد اختلال می‌شود؛ استرس ضعف را تشدید می‌کند و نفخ به‌وجود می‌آورد. با این حال اضطراب را در این زمینه باید جدی گرفت و فکری به حال درمانش کرد.

خود استرس به‌تنهایی عامل ایجاد نفخ نیست. ولی اگر دستگاه گوارش کمترین ضعفی داشته باشد، مستعد اختلال می‌شود؛ استرس ضعف را تشدید می‌کند و نفخ به‌وجود می‌آورد. با این حال اضطراب را در این زمینه باید جدی گرفت و فکری به حال درمانش کرد.

درمان: داشتن یک سبک زندگی سالم کار دشواری به نظر می‌رسد. ولی شاید این تنها یک مانع ذهنی باشد که در اثر تلقین و تکرار در گفتن و شنیدن حاصل شده است. تن و روان ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و مستقیما بر هم تاثیر می‌گذارند. مثلا اگر غذاهای مضر نخورید، خوب غذا بخورید و هر روز ورزش کنید، نیمی از راه را رفته‌اید؛ چراکه سلامت و شادابی را به‌دست می‌آورید و زمینه‌ی بروز بسیاری از بیماری‌ها را از بین می‌برید. برای از بین  بردن استرس هر روز ورزش کنید. هر ورزشی را که دوست دارید انتخاب کنید ولی به برنامه روزانه‌تان وفادار باشید. بعد از چند بار تکرار خودتان نتایج مثبت و غیرقابل‌انکار ورزش کردن را به چشم خواهید دید. ضمن اینکه متوجه می‌شوید که دیگر نفخ ندارید.

آیا مکمل‌های غذایی نفاخ هستند؟

زیاده‌روی در هر موضوعی دردسرساز است. درباره‌ی مکمل‌ها هم همین‌طور است. مصرف بیش از حد آن می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. اما با این پرسش روبرو هستیم که اساسا مصرف مکمل‌ها تا این حد لزومی دارد یا خیر؟ قطعا خیر! بدن انسان روزانه به مقدار معینی از مواد غذایی مختلف احتیاج دارد. اگر بیش از حد لزوم دریافت کند، مشکل‌ساز می‌شود. مکمل‌های غذایی رایجی مانند آهن و روی که مصرف‌کنندگان زیادی دارد، به طور طبیعی در رژیم های غذایی سالم وجود دارند. بنابراین یک فرد عادی و سالم نیازی ندارد خودسرانه این‌ها را مصرف کند. جز در استثناهایی (بیماران خاص، افراد سالمند و بیمار) آن هم به تشخیص پزشک، مصرف مکمل‌های غذایی توصیه نمی‌شود. چون اگر تندرست نباشید، هر قدر هم از این مکمل‌ها بخورید به حالتان سودی نخواهد داشت. بنابراین خود را در معرض نفخ و سایر مشکلات قرار ندهید.