اثبات جرم در دادگاه چگونه است؟

یکی از مهم ترین دلایلی که باعث طولانی تر شدن روند رسیدگی به پرونده ها در دادگاه ها می‎شود ناآگاهی افراد از قوانین و مقررات است. این امر از یک طرف منجر به طرح شکایت های بی اساس و از سوی دیگر منجر به افزایش بی رویه پرونده های دادگستری می‎شود. به گزارش مجله دلتا طبق قانون، دلایلی برای اثبات جرم وجود دارد که افراد با توسل به آنها می‎توانند شکایت خود را در دادگاه به اثبات برسانند.

ادله اثبات کیفری

ادله در لغت به معنی دلایل است. و در قانون مجازات اسلامی ادله اثبات جرم مشخص شده که عبارتند از اقرار، شهادت، سوگند و علم قاضی. در ادامه به بررسی هر یک از ادله اثبات دعوا می‎پردازیم؛

شرایط اقرار در اثبات جرم

می‎توان گفت اقرار یکی از مهم ترین دلایل قانونی اثبات جرم است. زیرا زمانی که شخصی مرتکب جرم می‎شود و شخصا به جرم خود اقرار می‎کند ادله دیگر مورد توجه قرار نمی گیرند، زیرا اقرار وی نافذ و معتبر است. مگر اینکه در بررسی های قاضی، دلایل و مدارکی خلاف اقرار متهم باشد. که در این موارد دادگاه تحقیق و بررسی لازم را انجام می‎دهد. و قرائن و شوهد مخالف اقرار را در رأی ذکر می‎کند.

طبق قانون، اقرار باید به صورت شفاهی یا کتبی و یا در شرایط خاص به صورت فعل از قبیل اشاره باشد. در هر صورت اقرار باید روشن و بدون ابهام صورت گیرد. اقرار در صورتی نافذ است که اقرار کننده در حین اقرار،عاقل، بالغ و مختار باشد. و اقراری که تحت اکراه، اجبار، شکنجه یا اذیت و آزار روحی یا جسمی گرفته شود، فاقد ارزش و اعتبار است و دادگاه مکلف است از متهم تحقیق مجدد به عمل آورد. برای اثبات جنبه غیر کیفری کلیه جرائم، یک بار اقرار کفایت می‎کند.

شهادت

به اخباری که فردی غیر از طرف های دعوا از وقوع جرم به مقام قضایی بیان می‎کند، شهادت گفته می‎شود. طبق قانون، شاهد در زمان ادای شهادت باید دارای شرایطی از جمله بلوغ، عقل، ایمان، عدالت، طهارت مولد، ذینفع نبودن در موضوع، نداشتن خصومت با طرف های دعوا یا یکی از آن ها، گدایی نکردن، ولگرد نبودن باشد. اگر شاهد، این شرایط را که شرایط شهادت شرعی گفته می‎شود نداشته باشد، اظهارات او شنیده می‎شود، اما تشخیص میزان تاثیر و ارزش این اظهارات با علم قاضی و دادگاه است. اگر شاهد نزد مقام قضایی حاضر نشود، قاضی عذر وی را می‎پذیرد. و در این خصوص قانون مقرر کرده، چنانچه حضور شاهد در دادگاه غیر ممکن باشد، گواهی به صورت مکتوب، صوتی، تصویری به طور زنده یا ضبط شده با احراز شرایط و صحت شهادت، معتبراست. شایان ذکر است انکار شهادت، قبل از اجرای مجازات موجب از بین رفتن اعتبار شهادت می‎شود و پس از انکار شهادت، دیگر شهادت وی تاثیر گذار نیست.

سوگند در اثبات جرم

 سوگند به خداوند دارای شرایط قانونی است و ادا کننده سوگند باید عاقل، بالغ و مختار باشد. طبق قانون، در ادای سوگند بین مسلمان و غیر مسلمان در گفتن سوگند به نام خداوند متعال تفاوتی وجود ندارد. سوگند باید به طور صریح قصد و نیت را بیان کند و بدون هر گونه ابهام و از روی قطع و یقین ادا شود.

علم قاضی

آخرین مورد در ادله اثبات جرم در امور کیفری، علم قاضی است و زمانی رخ می دهد که قاضی با توجه به مستندات و مدارکی که نزد وی مطرح می‎شود به یقین برسد. در مواردی که رأی صادره بر اساس علم قاضی است وی موظف است دلایل و مدارکی را که در حکم و تصمیم وی موثر بوده و بر طبق آن ها رأی صادر کرده به طور صریح و واضح در حکم ذکر کند.

مواردی از جمله نظریه کارشناس، معاینه محل، تحقیقات محلی، اظهارات شاهدان، گزارش ماموران و سایر مواردی که می‎تواند موجب علم و آگاهی قاضی پرونده شود، مستند علم قاضی گفته می‎شود. گاهی در یک پرونده علم قاضی با دلایل قانونی دیگر در تعارض است که باید متذکر شد در صورتی که علم قاضی با ادله قانونی دیگر در اختلاف و تعارض است، اگر علم محکم و قوی باقی بماند آن ادله برای قاضی معتبر نیست و قاضی با ذکر مستندات علم خود و نیز مواردی که موجب رد دلایل دیگر می‎شوند، رأی صادر می‎کند و چنانچه برای قاضی علم و آگاهی نسبت به موضوع پرونده ایجاد نشود، ادله قانونی معتبر است و بر اساس آن ها رأی صادر می‎شود.