حد و تعزیر از جمله مجازات هایی هستند که در قانون برای برخی از جرائم تعیین شده است. گاهی مردم با برخی از موضوعات و مباحث حقوقی مواجه می‌شوند که لغات و اصطلاحاتی تخصصی و بعضا پیچیده که خاص مباحث حقوقی است در آن ها به کار برده شده است. معانی بعضی از این اصطلاحات به حدی غریب است که حتی معنای لغوی آن نیز برای شنونده مشخص نیست، چه برسد به درک مفهوم و موضوع آن. دانستن این اصطلاحات و درک تفاوت بین آن ها، می‌تواند باعث ارتقای سطح معلومات و دانش حقوقی ما شود. لذا در مجله دلتا سعی داریم به بررسی دو اصطلاح حقوقی حد و تعزیر و تفاوت آن ها بپردازیم. و همچنین بررسی این که در چه جرایمی دادگاه حکم به مجازات حد و تعزیر خواهد داد.
تعزیر چیست؟
طبق ماده ۱۸ قانون مجازات اسلامی که مقرر می‌دارد: «تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می‌شود. نوع، مقدار، کیفیت اجراء و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر به موجب قانون تعیین می شود.» بنابراین تعذیر مجازاتی است که نوع و مقدار آن در شرع (دین اسلام) تعیین نشده و به نظر قاضی واگذار شده است که با توجه به نوع جرم ارتکابی و میزان تحمل مجرم تعیین می‌شود. مجازات هایی تعزیری حبس و شلاق هستند. دادگاه در صدور حکم تعزیری، با رعایت مقررات قانونی، موارد زیر را مورد توجه قرار می‌دهد:
الف- انگیزه مرتکب و وضعیت ذهنی و روانی وی حین ارتکاب جرم
ب- شیوه ارتکاب جرم و نتایج زیانبار آن
پ- اقدامات مرتکب پس از ارتکاب جرم
ت- سوابق و وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی مرتکب و تاثیر تعزیر بر وی
حد چیست؟
بر طبق قانون، حد مجازاتی است که موجب، نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع مقدس(دین اسلام)، تعیین شده است.
تفاوت حد و تعزیر
حد و تعزیر مجازات هایی هستند که در قانون برای برخی جرایم در نظر گرفته شده است. در زیر به تفاوت این مجازات ها با یکدیگر اشاره شده است.
۱. مقدار تعزیر به نظر حاکم شرع بستگى دارد و به اقتضاى زمان و مکان، نوع گناه و مرتکب شونده آن، تفاوت می‌کند، ولى همواره از بالاترین حد شرعى که صد ضربه شلاق تعیین در قانون شده کمتر است.
قانونگذار میزان مجازات حد را از متن صریح قرآن اقتباس کرده و میزان آن مطابق حدودی است که در قرآن ذکر شده است. به طور مثال مجازات شرب خمر (مصرف مشروبات الکلی)، که مجازات آن هشتاد ضربه شلاق است و در هنگام رسیدگی به ارتکاب این جرم قاضی نمی‌تواند در رای خود میزان آن را از هشتاد ضربه کمتر یا زیادتر کند و این موضوع ربطی به نوع جرم ارتکابی ندارد. در واقع میزان شرب خمر، چه کم باشد و چه زیاد شامل این حد می‌شود. این در حالی است که میزان مجازات تعزیری را مجلس تصویب کرده و میزان حداقل و حداکثر اغلب مجازات های تعزیری در قانون معین شده است. که قاضی دادگاه می‌تواند بین حداقل و حداکثر را بیان و تعیین کند البته بایستی مجازات متناسب با جرم ارتکابی باشد.
۲.نحوه اجرای مجازات حد با تعزیری متفاوت است. به عنوان مثال اگر کسی که شلاق که یک مجازات حدی است را می‌زند به قسمتی از بدن مجرم برخورد کند(مثلا هنگام شلاق زدن، چشم مجرم هم صدمه ببیند)، در این مورد مامور اجرای حکم (شلاق زننده) مسئول نیست، ولی در اجرای حکم شلاق در مجازات تعزیری در هنگام تازیانه زدن اگر شلاق به جای دیگری از بدن مجرم اصابت کرد و او صدمه دید، شخصی که تازیانه می‌زند مسئول است و ممکن است ملزم به پرداخت دیه به مجرم شود.
