قانون درباره سن ازدواج چه می‎گوید؟

سن ازدواج یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در ازدواج دختر و پسر باید در نظر گرفته شود. ازدواج در طول تاریخ با تحـولات و شرایط فرهنگی، اقتصادی، اجـتـماعی، سیاسی، حقوقی و ارزش‌هـای هر جامعه، دستخوش تـغـییر شده و نوع، زمان شـکل‌‌گیری و آثـار حقوقی آن متفاوت بـوده است. گاهی مبتنی بر تصمیم اعضای خانواده بوده و یا در برخی جوامع انتخاب آزاد هـمسر رواج داشته است. در هر حال لزوم آمادگی و بلوغ جسمانی و رشد عقلانی افراد برای آغاز زندگی مشترک و اقدام به ازدواج، تا حدی مهم است که بسیاری از نظام‌های حقوقی جهان، حداقلی از سن را برای آغاز این مرحله از زندگی، ضروری دانسته‌اند.

به گزارش مجله دلتا نظام حقوقی ایران از ابتدا تاکنون در خصوص شرط حداقل سن برای ازدواج، دستخوش تحولات متعددی شده و مقررات متنوعی را سپری کرده است. در این مقاله به بررسی تحولات سن ازدواج در نظام حقوقی ایران و نظر قانونگذار در این مورد پرداخته شده است.

سن ازدواج از دیدگاه قانونی

طبق قانون، سن ازدواج برای دختران ۱۳ سال و برای پسران ۱۵ سال تمام شمسی است. ازدواج قبل از این سن نیز منوط به سه شرط است.

الف. اذن ولی؛ یعنی باید پدر یا جد پدری اراده خود را مبنی بر موافقت با این ازدواج اعلام کند. شایان ذکر است که موافقت وی اگرچه لازم است، اما کافی نیست.

ب. رعایت مصلحت فرد؛ منافع شخص یک امر مهم و بسیار حساس است. در فقه اسلامی تحت عنوان غبطه بیان شده که به معنای مصالح و منافع عالی است.

ج‌. تأیید دادگاه صالح؛ مهم‌‌ترین شرطی که می‌تواند حقوق افراد را در این ازدواج ‌ها تأمین کند، تأیید دادگاه است. به این صورت که دادگاه به موضوع رسیدگی می‌کند و فقط در صورتی که مصلحت فرد احراز و شناسایی شود، اجازه ازدواج را می‌دهد. در واقع بدون تأیید دادگاه، چنین ازدواج‌‌هایی ممکن است موجبات سوءاستفاده از افراد کم سن را فراهم کند.

مجازات کودک هسری

دادگاهی که به این موضوع می‌پردازد و صلاحیت رسیدگی دارد، دادگاه خانواده است. شایان ذکر است که مصلحت و منافع کودک با توجه به مسایل مختلفی از‌ جمله وضعیت خانوادگی، شرایط اجتماعی، تحصیلی، اقتصادی و حتی الزامات قانونی تامین می‌شود. به طور مثال چنانچه ازدواج موجب ترک تحصیل شود، قطعا این موضوع به نفع شخص نیست. بنابراین قاضی این موارد را در نظر می‌گیرد و بعد تصمیم‌گیری می‌شود.

اگر با دختری که به سن بلوغ رسیده اما ۱۳ سال تمام شمسی نداشته باشد، بدون اجازه پدر یا جد پدری ازدواج صورت بگیر‌د و نیز شرط رعایت مصلحت که با تشخیص دادگاه است، رعایت نشود، قانون این مورد را جرم دانسته و برای آن مجازات حبس و جزای نقدی در نظر گرفته است. اگر این ازدواج منجر به خسارت جانی اعم از نقص عضو و یا مرگ شود، قانونگذار مجازات شدیدتری در نظر گرفته است.

کسانی که در تسهیل این ازدواج و یاری رساندن به زوج‌ها برای انعقاد نکاح دخالت داشته‎اند، به عنوان معاونت در جرم شناخته می‎شوند. بنابراین کلیه افرادی که به نحوی در این امر مشارکت داشته‎اند از جمله عاقد، خواستگار یا خواستگاران و حتی افرادی که از خانواده دختر هستند را نیز شامل می‌شود و در قانون برای آن‌ها نیز مجازات در نظر گرفته شده است.

یکی از مهمترین مشکلات این گونه ازدواج‌ها عدم ثبت آنهاست. در واقع بسیاری از این افراد بدون رعایت تشریفات و مراحل قانونی ازدواج می‌کنند که این ازدواج به لحاظ فقهی و شرعی معتبر است ولی ثبت نمی‌شود. به همین دلیل نمونه‌های خاکستری و سیاه در این خصوص فراوان است.

پیشنهاد مطالعه : برای آشنایی بیشتر با افرادی که ازدواج با آن‌ها ممنوع است “ازدواج با چه کسانی غیر قانونی است؟” را مطالعه کنید.