گاهی افراد بر حسب شرایط ممکن است در جایگاه مجرم یا زیان دیده در دعوا باشند. در چنین شرایطی آشنایی با قوانین و مقررات حقوقی اهمیت بسیاری پیدا می‌کند. از نظر قانونگذار جرائم به دو دسته قابل گذشت و غیر قابل گذشت تقسیم می‌شوند. در مجله دلتا جرائم غیر قابل گذشت و آثار حقوقی آن و همچنین تاثیر گذشت شاکی در این گونه جرائم مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه با ما همراه باشید.
جرائم غیر قابل گذشت
برای رسیدگی به برخی جرائم، نیازی به شکایت شاکی خصوصی نیست و حتی در صورتی که شاکی اعلام رضایت کند، مراجع قضایی نمی‌توانند به دلیل گذشت شخص زیان دیده، تعقیب مجرم، محاکمه و اجرای حکم را متوقف کنند. البته باید در نظر داشت که دادگاه با توجه به رضایت شاکی می‌تواند مطابق آن مجازات متهم را تخفیف دهد و در صورتی که بعد از صدور حکم قطعی شاکی اعلام رضایت کند، دادگاه پس از درخواست شاکی، در مجازات محکوم تجدیدنظر کرده و آن را کاهش می‌دهد. از جمله مصادیق بزه های غیر قابل گذشت می‌توان به جرم خیانت در امانت، سرقت، کلاهبرداری و قتل عمد اشاره کرد.
آیا گذشت شاکی تاثیری در رای دادگاه دارد؟
طبق قانون در این قبیل جرائم ، گذشت یا اعلام شکایت شاکی مانع تعقیب یا رسیدگی و اجرای حکم توسط مراجع قضایی نمیشود اما،می‌تواند تا حدودی در پرونده اثر گذار باشد. به عنوان مثال وقتی جرم سرقت اتفاق میافتد به لحاظ اینکه باعث برهم زدن نظم و امنیت روانی و اقتصادی جامعه می‌شود از جمله جرم های غیر قابل گذشت تلقی خواهد شد و فرقی نمیکند فرد متضرر از این جرم شکایت کند یا خیر و یا این که بعد از اعلام شکایت از درخواست خود منصرف شود و اعلام رضایت کند. در این شرایط متهم به دلیل ارتکاب سرقت، تعقیب و به مجازات قانونی خواهد رسید. اما باید در نظر داشت که در هر حال رضایت شاکی در شرایط پرونده در هر مرحله ای که باشد تاثیراتی خواهد داشت که در زیر بررسی شده است :
- قبل از صدور حکم قطعی
در این مرحله که از تعقیب متهم تا زمان صدور حکم قطعی ادامه پیدا می‌کند، هرگاه متضرر از جرم اعلام گذشت کند در جرائم تعزیری و بازدارنده، دادگاه می‌تواند در مجازات متهم تخفیف قائل شود و یا مجازات او را از نوعی به نوع دیگر که مناسب تر به حال متهم است تبدیل کند. به عنوان مثال دادگاه به جای حبس، حکم به جزای نقدی بدهد. - بعد از صدور حکم قطعی
در این مرحله هرگاه شاکی خصوصی از شکایت خود صرف نظر کند، محکوم می‌تواند با استناد به گذشت شاکی از دادگاه صادر کننده حکم قطعی درخواست کند تا در میزان مجازات او تجدیدنظر شود. در این شرایط دادگاه در وقت فوق العاده به درخواست فرد محکوم رسیدگی می‌کند و مجازات را در صورت اقتضا در حدود قانون تخفیف خواهد داد.
نکات مهم در خصوص جرائم غیر قابل گذشت
- اگرچه رضایت شاکی خصوصی در این گونه جرائم مانع رسیدگی به پرونده و تعقیب نیست اما رضایت شاکی، تأثیر به سزایی بر نوع و میزان مجازات متهم دارد.
- در صورت اعلام رضایت و گذشت زیان دیده، چه قبل از صدور حکم قطعی و چه بعد از آن دادگاه با توجه به قانون و تا جایی که اقتضا کند در اعمال مجازات و نوع و میزان آن تخفیف قائل می‌شود و باید در نظر داشت که این امر از سوی دادگاه الزامی نیست.
- در این گونه موارد لازم نیست که رضایت، رسمی و محضری باشد. و بنابراین ضرورتی ندارد که اعلام گذشت حتماً در دفترخانه اسناد رسمی انجام گیرد. طرف های دعوا میتوانند به دادگاه مراجعه و مراتب را نزد قاضی مربوطه اعلام کنند تا توسط وی صورت جلسه شود. در صورتی که اعلام رضایت در کلانتری صورت گیرد، باید به درستی تنظیم و برای قاضی یقین حاصل شود.
- اعلام رضایت شاکی باید صریح و بدون شرط باشد. همچنین در مواردی که شاکی از گذشت خود باز گردد، دادگاه بر مبنای رضایت اعلام شده اتخاذ تصمیم می‌کند و در واقع عدول از گذشت قابل ترتیب اثر نیست.
