مصادره اموال

مصادره اموال در مواردی رخ می‎دهد که شخص مرتکب جرم شده و در نتیجه ارتکاب جرم طبق قانون مجازات می‎شود. از مجازات‌هایی که در قانون تعیین شده مصادره اموال است. مصادره در لغت به معنای جریمه کردن و مال کسی را با زور ضبط کردن است. در مجله دلتا به بررسی مفهوم مصادره اموال و چگونگی و نحوه مصادره و تفاوت مصادره با توقیف اموال پرداخته شده است.

شرایط مصادره اموال

با استناد به قانون مجازات اسلامی، برای برخی جرائم، مجازات مصادره اموال و دارایی تعیین شده است. بر طبق این قانون مجرم مکلف است که در صورت موجود بودن مال، عین آن را که از راه غیرقانونی و تخلف به دست آورده به صاحبش برگرداند. در صورتی که آن مال موجود نباشد، موظف است مثل آن را پرداخت و در صورت عدم امکان رد مثل، معادل همان مبلغ را به صاحبش واگذار کند. این فرد در عین حال به جریمه محکوم می‎شود و همچنین باید خسارات وارده را به شخص متضرر بپردازد.

در مواردی مجرم در ارتکاب جرم از وسایلی مانند مهر، اسلحه و حتی اقدام به استفاده از منزل شخص دیگر می‌کند. در صورتی که استفاده از چنین ابزاری باعث تسهیل در جرم و در نتیجه اموالی برای مجرم کسب شود، دادگاه پس از رسیدگی به شکایت شاکی، بدون اینکه نیاز به طرح شکایتی جدید باشد به این موضوع رسیدگی می‌کند و برای چنین جرمی مجازات تعزیری در نظر گرفته می‎شود. بنابراین طبق قانون، دادگاه ضمن در نظر گرفتن مجازات اصلی، ادوات جرم کشف‌ شده را به نفع دولت ضبط و مصادره می‌کند.

مجازات تعزیری چیست؟

به آن دسته از مجازاتی است که نوع و میزان آن با در نظر گرفتن قانون، نظر قاضی و حکم دادگاه اعلام می‌شود، مجازات تعزیری گفته می‎شود.

تفاوت توقیف، ضبط و مصادره چیست؟

توقیف اموال؛ در این موارد دارایی‌های فرد به طور موقت توقیف می‌شود. برای مثال اگر شخصی بدهکار باشد و برای پرداخت بدهی‌های خود هیچ‌‌گونه اقدامی انجام نداده باشد، می‌توان با حکم دادگاه اموال وی را به ‌صورت موقت توقیف کرد. این اموال بدون اینکه از مالکیت بدهکار خارج شوند در اختیار قانون قرار می‌گیرد تا شخص نتواند آنها را به فرد دیگری منتقل کند. در صورت عدم پرداخت، دادگاه از طریق مزایده اموال را به فروش می‌رساند و معادل پول طلبکار را به وی پرداخت می‌کند و بقیه به مالک بازگردانده می‌شود.

ضبط اموال؛ عموما در مورد پرونده‌های کیفری استفاده می‌شود. طبق قانون ضبط اموال به ۲ صورت دائم و موقت صورت می‎گیرد. در ضبط دائم مال برای همیشه از مالکیت فرد خارج می‌شود. اما در ضبط اموال موقت، امکان باز پس گرفتن اموال وجود دارد. بر اساس قانون، چنانچه متهم که به دادگاه احضار شده، بدون عذر موجه در دادگاه حاضر نشود و همچنین کفیل یا وثیقه گذار به دادگاه معرفی نکند، مبلغ بدهی وصول و یا طبق قانون و مقررات وثیقه ضبط می‌شود.

مصادره اموال؛ از دیدگاه حقوقی می‌توان مصادره را همان ضبط اموال دانست با این تفاوت که در برخی موارد ضبط اموال به‌ عنوان تأمین به‌ کار می‌رود، اما در مصادره به عنوان مجازات در نظر گرفته می‌شود.

در مصادره، اموال به طور دائم از ملکیت مجرم خارج می‌شود. در برخی از موارد با توجه به نظر صریح قانونگذار مبنی بر استیلای دولت بر اموال، مصادره صورت می‎گیرد. با توجه به اصل ۴۹ قانون اساسی کشور، دولت باید ثروت‌‌های به‌ دست آمده از ربا، قمار، رشوه، غصب، اختلاس، سوءاستفاده از موقوفات و معاملات اداری، برپایی اماکن فساد و غیر مشروع، فروختن زمین‌های موات و مباحات اصلی و سرقت را بگیرد و به صاحبان اصلی و به حق برگرداند. در مواردی که صاحبان این دارایی‌ها و اموال مشخص نباشند، این اموال به بیت‌المال انتقال می‌یابد. قاچاق و احتکار از دیگر مواردی هستند که قانونگذار برای آنها مجازات مصادره در نظر گرفته است.

شرایط مصادره اموال

با توجه به ماده ۲۱۵ قانون مجازات اسلامی، بازپرس و یا دادستان باید در صورت صدور قرار منع، وضعیت اموال و اشیاء موردنظر را پیگیری و مشخص کنند که این وسایل و اشیاء حین ارتکاب جرم و یا به سبب آن تهیه‌ شده‌‌اند یا خیر.

در ادامه، با توجه به بررسی‌‌های صورت گرفته اشیاء و اموال مورد نظر مسترد، ضبط و یا معدوم خواهد شد. بر اساس حکم دادگاه اموالی که از جرم حاصل‌ شده باشند به نفع دولت ضبط می‌شوند. بر اساس تبصره ماده ۲۱۵، مالی که نگهداری از آن برای دولت هزینه‌‌های نامتناسبی داشته باشد و یا بها و قیمت آن به بطور فاحش افت پیدا کند و همچنین اموالی که فاسد می‎شوند به دستور دادستان با قیمت روز فروخته خواهند شد. وجوه حاصل‌ از فروش این اموال نیز تا مشخص شدن تکلیف نهایی دادگاه به‌ صورت امانت در صندوق دادگستری باقی خواهد ماند.

پیشنهاد مطالعه : برای آشنایی بیشتر با چگونگی شکایت “شاکی و شرایط شکایت کردن” را مطالعه کنید.