دادرسی چیست و چگونه تشکیل می شود؟

جلسه دادرسی زمانی تشکیل می‎شود که پرونده از هر جهت تکمیل شود و برای تعیین وقت رسیدگی نزد قاضی دادگاه فرستاده می‎شود و قاضی دستور تعیین وقت می‎دهد. زمان جلسه رسیدگی توسط قاضی دادگاه تعیین می‎شود و معمولا منشی دادگاه یا مدیر دفتر دادگاه مهلتی که قاضی مشخص کرده را در دفتر تعیین اوقات دادگاه وارد می‎کنند. در مجله دلتا تصمیم داریم انواع جلسات دادرسی را تعریف کنیم و بررسی کنیم و با توجه به چه شرایطی قاضی جلسات دادرسی را تعیین می‎کند.

انواع جلسات دادرسی

جلسات دادرسی به شرح زیر هستند:

1. جلسه دادرسی عادی یا معمولی
2. جلسه دادرسی خارج از نوبت
3. جلسه دادرسی فوق العاده

جلسه دادرسی عادی (معمولی) : این جلسه بر طبق زمانی که در دفتر تعیین اوقات دادگاه وجود دارد تعیین می‎شود و به طرف های دعوا و کلای آن ها ابلاغ می‎شود. دادرسی عادی در اولین زمانی که دادگاه دارد معین می‎شود.

جلسه رسیدگی خارج از نوبت : خارج از نوبت به جلسه ای گفته می‎شود که بدون توجه به ترتیب دفتر تعیین اوقات دادگاه، تعیین شود. قانونگذار به دلیل فوریتی که برخی پرونده ها دارند به دادگاه این اجازه را داده است که به آن ها خارج از نوبت عادی رسیدگی کند. بنابراین جلسه خارج از نوبت نزدیک تر از وقتی است که در دفتر تعیین اوقات برای جلسه عادی و معمولی تعیین می‎شود. در قوانین موارد زیادی وجود دارد که باید وقت رسیدگی خارج از نوبت تعیین شود. به عنوان مثال، اگر نوبت پرونده های دادگاه شش ماه باشد، و دادگاه نوبت یک ماهه یا دو ماهه جهت رسیدگی به پرونده بدهد به نوعی رسیدگی خارج از نوبت است.

معیار تشخیص وقت عادی از وقت خارج از نوبت چیست؟

طبق قانون ضابطه و معیار خاصی در این مورد وجود ندارد. اما بر اساس یک قاعده کلی می‎توان گفت که ملاک و معیار تشخیص وقت عادی از وقت خارج از نوبت به صورت عرفی است که قاضی دادگاه زمان جلسه رسیدگی را در بین اوقات رسیدگی دادگاه به عنوان وقت خارج از نوبت تعیین و دستور ابلاغ آن را صادر می‎کند. به عنوان مثال پرونده ای که مهلت رسیدگی به آن ۶ ماه تعیین شده به طور قطع و یقین نمی‎توان گفت نسبت به وقت ۶ ماهه، چه زمانی خارج از نوبت است. البته قاضی با توجه به کثرت ارجاعات روزانه و ظرفیت دفتر تعیین اوقات و کیفیت پرونده های ارجاعی به تعیین جلسه خارج از نوبت جهت رسیدگی می‎پردازد. باید توجه داشت که جلسه خارج از نوبت نزدیک تر از وقت عادی است، اما به معنی نزدیکترین وقت نیست. البته مطابق قانون، در هر موردی که تشکیل دادگاه یا جلسه رسیدگی در وقتی که مقرر شده با مانعی مواجه شود، به دستور دادگاه باید نزدیکترین وقت رسیدگی ممکن معین شود. در این صورت کلیه حقوق و تکالیف اصاحب دعوا که مربوط به جلسه ای که تشکیل نشده باشد، به جلسه بعدی موکول می‎شود. به موجب قانون، اگر تشکیل نشدن جلسه دادگاه ارتباطی با طرف های دعوا نداشته باشد، حداکثر زمانی که باید برای رسیدگی تعیین شود ظرف دو ماه است. تفاوت جلسه خارج از نوبت با جلسه عادی در این است که وقت جلسه خارج از نوبت بدون در نظر گرفتن نوبت تعیین شود.

جلسه دادرسی فوق العاده : در مواردی که دادگاه طبق قانون در ارتباط با موضوعی موظف است جلسه رسیدگی تعیین کند یا با تشخیص فوریت در پرونده ای، زمانی را تعیین کرده و در آن وقت به موضوع جلسه رسیدگی ‌کند به این جلسه، دادرسی فوق العاده می‎گویند. بنابراین دادرسی فوق العاده زمانی است که دادگاه بدون تعیین وقت قبلی به موضوع رسیدگی می‌کند و در این جلسه بدون حضور طرف های دعوا، دادگاه به پرونده رسیدگی یا رأی آن را صادر می‌کند. وقت فوق‌العاده را می‌توان نخستین زمانی دانست که بعد از رسیدگی به پرونده‌های نوبتی دادگاه تعیین می‎شود و امکان رسیدگی به موضوع را فراهم می‌سازد.

مواردی که در جلسه دادرسی فوق العاده رسیدگی می‎شود

برخی از مواردی که دادگاه می‎تواند خارج از وقت رسیدگی، تصمیم‌گیری کند و دستور تشکیل جلسه رسیدگی فوق‎العاده بدهد عبارتند از :

1. زمانی که خواهان دادخواست یا دعوای خود را باز پس بگیرد
2. طرف های دعوا موضوع اختلاف خود را با سازش ختم کرده باشند و تنظیم گزارش اصلاحی را درخواست کنند
3. یکی از اصحاب دعوا فوت کند
4. دستور صدور اجراییه صادر شود
5. قاضی دستور انجام تأمین دلیل بدهد