مالکیت اموال چطور ثابت می شود؟

اثبات مالکیت یکی از مباحث مهم حقوقی و موضوع بسیاری از پرونده‌های دادگستری است. براساس قانون ثبت، مالک کسی است که سند به نام او در دفتر املاک به ثبت رسیده و یا کسی که ملک طبق مقررات به او منتقل شده است. گاهی پیش می‌آید که همزمان دو یا چند نفر خود را مالک یک مال می‌دانند، در نتیجه اختلاف و دعوا میان آنها بالا می‌‌گیرد و در چنین وضعیتی طرح دعوای اثبات مالکیت لازم می‌شود. در مجله پیام دلتا راه‎های اثبات مالکیت بیان شده است.

سند؛ مهمترین دلیل اثبات مالکیت

مهمترین دلیل مالکیت، سند است. مطابق قانون، اموالی مانند املاک، در دفاتر اسناد رسمی به ثبت می‌رسند،به این ترتیب دولت فقط کسی را که مال نامبرده به نام وی ثبت شده است، به عنوان مالک مال می‌شناسد.

وجود شاهد در اثبات مالکیت ارزشمند است

با وجود اینکه سند، مهمترین دلیل اثبات مالکیت است اما، وجود شاهد نیز ارزشمند است. در بسیاری از مواقع، می‌توان با استفاده از شاهد مالکیت خود را بر اموال ثابت کرد. البته فراموش نشود که شهادت هر شاهد اعتبار ندارد بلکه او باید راستگو و موجه باشد و در ظاهر نیز مشکلی که اعتبار شهادت او را خدشه‌دار کند نداشته باشد.

تصرف یا اماره ید

اماره ید یا تصرف، راه دیگر اثبات مالکیت است. منظور از اماره ید این است که شخصی که مالی در اختیار دارد و مانند مالک با آن رفتار می‌کند، مالک مال است، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.

به ‌عنوان مثال کسی که اتومبیلی سوار است، مالک آن بوده و نباید تصور کرد که او اتومبیل را از راه غیرقانونی و نامشروع به دست آورده است. بنابراین تصرف در مال به‌ عنوان مالکیت، دلیل مالک بودن فرد متصرف است. اما باید توجه داشت که اماره ید تا جایی اعتبار دارد که دلیل دیگری مانند سند مالکیت یا شاهد، خلاف آن را اثبات نکند.

در صورتی که فردی مدعی شود متصرف، مالک مال نبوده و این موضوع را هم با استفاده از سند یا شهود اثبات کند، مالکیت متصرف منتفی است. هم اکنون، داشتن سند مالکیت، قولنامه یا بنچاق نشان دهنده تصرف دارنده محسوب می‌شود، بنابراین تسلط مادی بر اموال، دیگر فقط معیار شناخته‌ شدن تصرف نیست. به عنوان مثال کسی که سند اتومبیلی را به نام خود دارد، مالک آن محسوب می‌شود، بدون اینکه حتی اتومبیل را در تصرف داشته باشد.

وجود قرارداد کتبی یا شفاهی

خواهان دعوای اثبات مالکیت باید ابتدا با ارائه سند نسبت به اثبات وجود قرارداد یا ادله‌ای مبنی بر انتقال مالکیت اقدام کند، چرا که خواهان دعوای اثبات مالکیت بدون تردید، دارای سند عادی یا دلیلی غیر از سند رسمی مانند قرارداد شفاهی است. در مورد اخیر باید وجود چنین قراردادی را با سایر ادله ثابت کند، اما برای طرح دعوای اثبات مالکیت صرف وجود سند یا قرارداد یا ادله‌ای مبنی بر وجود قرارداد شفاهی یا عادی کافی نیست.

خواسته الزام به تنظیم سند در کنار اثبات مالکیت

یکی دیگر از شرایطی که در طرح دعوای اثبات مالکیت یعنی زمانی که دارنده سند عادی در صدد است تا مالکیت خود را ثابت کند باید به آن توجه داشت، طرح خواسته الزام به تنظیم سند در کنار اثبات مالکیت است. به خصوص زمانی که دارنده سند عادی در مقابل دارنده سند رسمی قصد اثبات مالکیت داشته باشد، چرا که معمولاً دادگاه‌ها در چنین مواردی دعوای اثبات مالکیت را با استناد به قانون رد می‌کنند با این اعتقاد که دعوا بر فرض ثبوت داشتن دارای اثر قانونی نیست.