نفقه فرزند ؛ و قوانین آن

زن و شوهری که صاحب فرزند می‌شوند در مقابل طفل وظایف و تکالیفی را برعهده‌ می گیرند. یکی از این تکالیف تامین منافع مادی فرزندشان است که در قانون تحت عنوان نفقه‌ فرزند طرح شده است. در تعیین میزان نفقه­ فرزندان معیار، عرف مخارج زندگی و توانایی مالی مسئول پرداخت نفقه در نظر گرفته می‌شود. دادگاه‌‌های خانواده معمولاً با در نظر گرفتن توانایی مالی انفاق‌‌دهنده و مخارج متعارف فرزند مانند هزینه‌‎‌های مربوط به تامین مسکن و پوشاک و غذا را متناسب با محیطی که پرورش می‎یابد (مانند شهر، روستا و…) مورد سنجش قرار می‌دهند به همین سبب نفقه‌ افراد به یک اندازه ثابت نیست. دیگر هزینه‌های عرفی مانند تحصیل و درمان و … را می‌توان بر اساس مسئولیت نگهداری و تربیت که برعهده‌ والدین است، متوجه خود والدین دانست. موضوع نفقه فرزندان را در مجله دلتا بررسی کرده ایم .

پرداخت نفقه‌ فرزندان بر عهده‌ کیست؟

طبق قانون پرداخت نفقه‌ فرزند بر عهده‌ پدر او است. در صورت فوت پدر یا ناتوانی مالی او نسبت به پرداخت نفقه، برعهده‌ پدربزرگ پدری خواهد بود. در صورت نبود یا ناتوانی اجداد پدری، پرداخت نفقه را مادر برعهده‌ می‎گیرد. اگر مادر نیز در قید حیات نباشد یا توان مالی نداشته باشد بر عهده پدربزرگ‌ها و مادر بزرگ‌‌های مادری و مادربزرگ‌های پدری است.

آیا جهیزیه دختر به عنوان نفقه است؟

بر اساس قانون در هر ازدواج فراهم کردن شرایط برای شروع زندگی مانند خانه و لوازمضروری، برعهده­ مرد است. البته در عرف برای تقسیم فشارهای مالی تهیه­ وسایل خانه تحت عنوان جهیزیه بر عهده خانواده­ دختر است که شرعا و قانونا تهیه­ این وسایل برای شروع زندگی بر عهده مرد است و مرد مسئول کلی خانواده محسوب می‎‎شود. هر چند که کمک خانواده­ دختر کاری شایسته است. بنابراین به نظر می­‎رسد جهیزیه­ دختر به عنوان نفقه برای خانواده­ او محسوب نمی­‌شود.

نحوه مطالبه نفقه

نحوه مطالبه نفقه فرزند به این صورت است که اگر فرزند دختر کمتر از ۹ سال و پسر کمتر از ۱۵ سال باشد با استناد به قانون حمایت خانواده کسی که طفل را نگهداری می‌کند مثل مادر می‌تواند برای نفقه او علیه پدر یا پدربزرگ‎ پدری به دادگاه رجوع کند.
فرزند از سنینی که ذکر شد تا ۱۸ سال تمام در صورتی که حکم رشد از دادگاه گرفته شده باشد می‌تواند بر علیه پدر یا هر شخص دیگری که پرداخت نفقه برعهده او است اقامه دعوی کند، اما اگر حکم رشد فرزند را از دادگاه نگرفته باشد، فرزند نمی‌تواند به تنهایی و مستقیم در دادگاه مطالبه نفقه کند.
اگر پدر و مادر از دادگاه درخواست طلاق کنند طبق ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده، دادگاه مکلف است ضمن رای طلاق، تکلیف حضانت و هزینه ‎های حضانت فرزندان را که منظور نفقه فرزند مشترک است تعیین کند. اگر طلاق توافقی باشد والدین در خصوص تمام موارد از جمله حضانت و مخارج فرزند یعنی همان نفقه توافق می‌کنند. اگر در زمان طلاق، توافقی صورت نگیرد یا والدین دچار اختلاف شوند، معمولا موضوع به کارشناس ارجاع داده می‌شود تا برای میزان آن تعیین تکلیف شود.

مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند

نپرداختن نفقه فرزند در صورت تمکن مالی جرم محسوب می‌شود. طبق قانون حمایت خانواده مجازات نپرداختن نفقه ۶ ماه تا ۲ سال حبس است. آغاز رسیدگی در دادگاه مستلزم طرح شکایت از طرف شاکی است. طفل چون به طور مستقل امکان طرح شکایت ندارد، مادر یا اشخاص دیگر اعلام‌ کننده جرم به دادگاه هستند. حتی نپرداختن نفقه فرزندان و یا کودکان تحت سرپرستی هم مشمول این مجازات است.

مبلغ نفقه فرزند

در مورد احکامی که دادگاه در خصوص نفقه فرزند صادر می‌کند با تغییر اوضاع و احوال جامعه از جمله تغییرات اقتصادی، می‌توان از دادگاه تقاضای تغییر و گاهی کم کردن میزان مبلغ نفقه را درخواست کرد. به این معنا که دادگاه مجدداً بررسی  و در صورت تغییرات، اقدام به صدور حکم جدید کند.

پیشنهاد مطالعه : برای آشنایی بیشتر با نحوه حضانت فرزند “حضانت فرزند بعد از طلاق” را مطالعه کنید.