امروزه به دلیل ارتقاء سطح دانش و فرهنگ افراد جامعه، کمتر و شاید نامحسوس‌تر با این موضوع روبرو می‌شویم که زن یا مردی در اثر تهدید و اکراه به عقد ازدواج یکدیگر درآیند. اما به فرض وقوع چنین ازدواجی شاید به دلیل ناآگاهی افراد از حقوق خود ابتدا ممکن است چنین به نظرشان برسد که ازدواج واقع شده صحیح است و از نظر حقوقی ایرادی ندارد. در واقع برای تشکیل یک رابطه حقوقی موثر، وجود اراده دو طرف شرط اساسی است ولی اثربخشی اختیارات افراد بسته به این است، که اراده‌ها از رضایت و میل باطنی آنها نشات گرفته باشد. این قاعده در هر عقدی از جمله عقد ازدواج صدق می‌کند. در مجله دلتا موضوع اکراه در عقد نکاح بررسی شده است.
اکراه در عقد نکاح
اکراه، وادار کردن دیگری به انجام دادن یا ترک کاری است که از آن کراهت دارد. تفاوت اصلی اجبار و اکراه در این است که در اکراه اراده شخص سلب نشده و او آزادی و اختیار دارد ولی نتیجه پیروی نکردن از خواست اکراه‌‌کننده به قدری شدید و وخیم است که شخص تسلیم او می‌شود. در چنین شرایطی قانونگذار این امکان را فراهم کرده که شخصی که مورد تهدید قرار گرفته بتواند برای اقدامی که از روی تهدید انجام داده تصمیم بگیرد، یعنی آن را قبول کرده یا رد کند. بدیهی است که از نظر قاضی، ازدواج اجباری باطل است. اکراه ممکن است با توجه به اوضاع و احوال یا شهادت اطرافیان مبنی بر وجود اکراه و اجبار و سایر دلایل ثابت شود ولی گاهی به دلیل نبود دلایل کافی، اثبات این امر بسیار دشوار است. باید در نظر داشت که از نظر قانونی این وضع مطلق نیست و شخص تهدید شده می‌تواند عقد ازدواج را قبول یا رد کند. در صورتی که شخص تهدید شده « نکاح اکراهی» را رد کند، عقد نکاح از ابتدا باطل است.
رضایت زوج ها شرط صحیح بودن ازدواج
طبق قانون مدنی، در صورتی که در عقد ازدواج با عدم خواست و رضایت یکی از دو طرف روبهرو باشیم، عقد ازدواج معتبر نیست و باید منتظر ماند که آیا شخص اکراه شده بعد از اینکه کراهت، از بین رفت برای اجرای عقد با اراده خود رضایت می‌دهد. یعنی به اصطلاح آن را تنفیذ می‌کند یا اینکه راضی نشده و حاضر به برقراری رابطه ازدواج نیست و آن را رد می‌کند.
ثمره‌ای که از این بحث حاصل می‌شود، این است که روابط حقوقی افراد دست خوش تهدیدات و فشارهای خارجی وارده بر آنها نشود و قانونگذار در صدد حمایت از اشخاصی باشد که بر اثر اکراه و تحمیل، تن به انعقاد عقدی داده‌اند، که هیچ میل باطنی برای انجام آن نداشته‌اند.
انواع اکراه در ازدواج
۱. اکراهی که به درجه اجبار برسد طوری که باعث از بین رفتن اراده و اختیار در فرد شود. در این صورت به علت نداشتن قصد، عقد باطل است و رضایت بعدی نیز موجب درستی عقد باطل شده نمی‌شود. مثال بارز این گونه اکراه، جایی است که دختر به حدی می‌ترسد که معنی کلماتی را که بر زبان جاری می‌کند، متوجه نمی‌شود.
۲. طبق قانون، هر گاه شخصی که تهدید شده، بداند که تهدیدکننده نمی‌تواند تهدید خود را اجرا یا خود شخص بتواند بدون سختی، اکراه و اجبار را از خود دفع کند و عقد را جاری نکند آن شخص مجبور (مکره) محسوب نمی‌شود.
۳. اگر دختر برای رهایی از سخت‌گیری خانواده، تن به ازدواج دهد ناچار و مکره محسوب نخواهد شد.
پیشنهاد مطالعه : برای آشنایی بیشتر با تدلیس در ازدواج “فریب یا تدلیس در ازدواج” را مطالعه کنید.
ناشناس
۲۰ فروردین ۱۳۹۹ در ۱۲:۰۴ ب٫ظ
آقازاده
۲۴ شهریور ۱۳۹۸ در ۹:۱۸ ق٫ظ
باشد ان رسوم کهن ایرانی زنده باد