متهم ؛ مجرم نیست!

بار‌ها اصطلاحی همچون متهم مجرم و مشتکی عنه و از این قبیل را شنیده ایم. بسیار نیز اتفاق افتاده که این الفاظ را در جایی که باید استفاده نشود، استفاده کرده و هر یک را در جای دیگری به کار بردیم. از نظر قانونگذار، میان فردی که مورد اتهام است، پیش از آن‎که اتهام وارده به ایشان ثابت شود و پس از آن، تفاوت وجود دارد.

مثلا شخصی که تازه شکایتی علیه اش ثبت شده را متهم یا مجرم خوانده ایم. درحالی‎که از نظر قانونی میان این الفاظ تفاوت وجود دارد و باید هر لفظ را در جای خود به کار برد.

مشتکی عنه یا مظنون کیست؟

بنابراین،چنانچه شاکی یا به عبارتی همان شخصی که جرم بر او واقع می‌شود، تعقیب مرتکب را بخواهد و علیه او اقدام به شکایت کند، به فردی که علیه او شکایت مطرح می‌شود، متشاکی(مشتکی عنه) یا همان مظنون گفته می‌شود.

کاربرد لفظ مظنون به این دلیل است که شاکی ادعا کرده و هنوز ادعای او به اثبات نرسیده است. پس نمی‌توان فقط با تکیه بر ادعای شاکی، به افراد عنوان مجرم را که آثار حقوقی فراوانی دارد، نسبت داد.

به چه کسی متهم می‎گویند؟

در ادامه تحقیق و رسیدگی به شکایت شاکی، مظنون احضار شده و به وی تفهیم اتهام می‌شود. به عبارت دیگر او را در جریان موضوع شکایت قرار می‎دهند. چنانچه مشخص شود اتهام وارده متوجه مظنون است، در این مقطع او متهم شناخته می‌شود.

درپی این اتفاق، متهم به حکم قانون دارای حقوقی از جمله حق سکوت، حق داشتن وکیل و … خواهد شد. البته این مطلب به معنای عدم امکان استفاده از وکیل دادگستری توسط مظنون نیست. بلکه منظور حقی است که باید توسط مقام قضایی به اطلاع متهم برسد.

اما همان‎طور که بیان شد، متهم دارای حق و حقوق مشخص است، بنابرای بازپرس بعد از وارد دانستن موضوع اتهام و تلقی کردن عنوان متهم بر فرد مظنون، می‌بایست اقدام به صدور قرار تامین مناسب در خصوص متهم کند.

مجرم کیست؟

در نهایت پس از آنکه اتهام متوجه شخص مشتکی عنه  و او متهم شناخته شود، تحقیق و رسیدگی در مورد او شروع خواهد شد و در صورتی که ثابت شود که متهم واقعا عمل مجرمانه را انجام داده است، عنوان مجرم در مورد او به کار برده می‌شود.

شایان ذکر است، در برخی جرائم، اثبات جرم به گونه‌ای است که تحقیقات مربوط به آن را می‎توان در غیاب متهم انجام داد و اثبات جرم نیز گاهی نیاز به حضور او ندارد.