ملک تصرف شده را چگونه پس بگیریم؟

عدم آگاهی از برخی دعاوی که موضوع آن‎ها تشابه زیادی با یکدیگر دارد، مانند خلع ید، تخلیه ید و تصرف عدوانی و طریقه اقامه صحیح این دعاوی، متاسفانه سبب می‎شود که بسیاری از افراد، پس از طرح دعوای خلع ید و گذراندن مراحل دادرسی، نتیجه مثبتی عایدشان نشود و حتی موجبات ناامیدی برای بسیاری فراهم شده است. در این مطلب به تفاوت خلع ید و تخلیه ید خواهیم پرداخت. با مجله دلتا همراه باشید.

دعوای خلع ید چیست؟

دعوای خلع ید هنگامی مطرح می‎گردد که شخصی بطور غیرقانونی در مال غیرمنقول دیگری تصرف و صاحب مال بخواهد مال خود را از دست متصرف خارج کند.

واژه خلع ید در قانون مدنی ایران ذکر نشده اما ماده ۳۰۸ قانون مذکور، تصرف غاصبانه معرفی می‎کند که در واقع همان خلع ید است.

چنانچه ملک مالکی اعم از زمین یا ساختمان به هر دلیلی در تصرف شخص دیگری باشد و مالک راضـی به ادامـه تصرفات متصرف نباشد، می‎تواند با تقدیم دادخواست خلع ید به مرجع قضائی، درخواست اخراج متصرف از ملک خویش را داشته باشد.

تفاوت خلع ید و تخلیه ید چیست؟

دعوای خلع ید در مورد ملکی مطرح می‎شود که مورد تصرف غیرقانونی شخص دیگر قرار گرفته باشد و مالک بخواهد غاصب را از ملک خود اخراج کند. اما اگر بین مالک و شخص متصرف قراردادی مثل قرارداد اجاره وجود داشته باشد، که در آن قرارداد زمان تخلیه ملک معین شده، اما متصرف یا مستاجر ملک را تخلیه نکند، می‎توان علیه او دعوای تخلیه ید مطرح کرد.

همچنین، ممکن است شخصی به دیگری اجازه استفاده از ملک خود را بدهد و بعد بخواهد اجازه خود را پس بگیرد. در اینجا هم باید دعوای تخلیه ید مطرح کند.

یک تفاوت دیگر خلع ید و تخلیه ید این است که، دعوای خلع ید فقط در مورد اموال غیرمنقول قابل طرح است، اما دعوای تخلیه ید هم در مورد اموال منقول و هم در مورد اموال غیرمنقول قابلیت طرح دارد. شایان ذکر است اگر شخصی در واقع خواهان خلع ید باشد، اما در دادخواست، خواسته خود را تخلیه ید مطرح کند، قرار عدم استماع دعوی صادر می شود.

سه شرط لازم برای طرح دعوای خلع ید چیست؟

وجود این سه شرط باید از سوی دادگاه احراز و معلوم گردد:

1. مالک بودن خواهان (ارایه سند رسمی مالکیت الزامی است. اعم از سند ثبتی یا دادنامه دادگاه مبنی بر مالک بودن خواهان)
2. تصرف خوانده
3. غیرقانونی و غیرمجاز بودن تصرف (غصبی بودن)

به کدام مرجع باید دادخواست خود را ارائه دهیم؟

رسیدگی به دعوای خلع ید، بدون تشریفات دادرسی و خارج از نوبت به عمل می‎آید. اما باید برای آن هزینه دادرسی پرداخت کرد. اجرای حکم صادره در این دعوا فوری است و قبل از قطعیت حکم اجرا می‌شود. دعوای خلع ید دعوای حقوقی و در صلاحیت دادگاه است و چون مربوط به مال غیرمنقول است، در صلاحیت شورای حل اختلاف نیست، حتی اگر تقویم خواسته بر اساس قیمت منطقه‌ای ملک، کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد. (شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی تا ۲۰ میلیون تومان را دارد).

دادگاهی صالح به رسیدگی است که در محل مال غیرمنقول قرار دارد. برخی دعاوی مرتبط با این دعوا نیز وجود دارد، مانند قلع و قمع، اجرت‌المثل و مطالبه خسارت که همه مالی هستند و باید تقویم (ارزش‌گذاری) شوند، هر چند خواهان آن را علی‌الحساب ارزش‌گذاری کرده باشد. بدین‌ترتیب هزینه دادرسی هر یک از این دعاوی جداگانه محاسبه و گرفته می‌شود.

نکته مهمی که باید مدنظر قرار بگیرد آن است که در خصوص دعاوی مرتبط، اگر بعضی در صلاحیت دادگاه و برخی دیگر در صلاحیت شورای حل اختلاف باشند، اگر همراه با دعوای خلع ید مطرح شوند، همه آن‎ها با هم در دادگاه رسیدگی می‌شوند.