مشاغل قدیمی از بین رفته ؛ از چینی ‌بند‌زن تا داد زن حرفه‌ای

در گذشته‌ای نه چندان دور مشاغلی وجود داشتند که امروزه دیگر اثری از آن‌ها دیده نمی‌شود. سال‌ها است که آن‎ها از چرخه کار و فعالیت بیرون رانده شده‎اند و جای‌شان را به شغل‌های جدید و عجیب و غریب داده‌اند. با مجله دلتا همراه باشید تا نگاه به مشاغل قدیمی از بین رفته  بیندازیم.

خارفروش، گم شده در میان کپسول‌های گاز

می‌پرسید خار به چه درد می‌خورد؟ خار و بته‌های بیابانی برای پخت‌و‌پز، برافروختن آتش تنور و مطبخ‌ خانه‌ها به‎کار می‌رفت. کسانی‌که قدرت خرید الوار و تنه درخت نداشتند، ناگزیر به خریدن خار و بته پناه می‌بردند. برای همین خارفروشی یکی از شغل‌های ایرانی‌های قدیمی بود. البته شغل پردرآمدی به حساب نمی‌آمد. با ورود کپسول‌های گاز مایع و پس از آن لوله‌کشی گاز شهری، دیگر کسی به بوته‌های خاردار نیاز پیدا نکرد. از این رو این شغل به‌دست فراموشی سپرده شد.

چینی‌بندزن اومده

این شغل از حرفه‌های ظریف و پر پول روزگار خود بود. در سال ۱۳۲۰ خورشیدی بهای هر بند، ۱قران تمام می‌شد که مبلغ قابل توجهی بود. چینی‌بند‌زن، با مهارت و ظرافت چینی‌های شکسته و دو‌نیم شده را بند می‌زد. با دستان جادویی خود عمر دوباره‌ای به نعلبکی‌ها، بشقاب‌ها و کاسه‌های از رده خارج می‌بخشید. وسایل کار چینی‌بندزن، یک سیم مفتولی، یک انبر ظریف و مقداری چسب گیاهی یا حیوانی بود. معمولاً از مخلوطی از آهک و سفیده تخم‌مرغ که “زامیشگه” نام داشت برای پوشاندن سوراخ‌ها و درزها و شکاف‌ها استفاده می‌شد. چه شد که کار و کاسبی چینی بندزن کساد شد؟ کارخانه‌های چینی‌سازی در داخل کشور ایجاد شدند. واردات ظروف چینی رونق گرفت. ظروف کائوچویی و پلاستیک و ملامین ظهور کردند. و اینچنین بود که دیگر کسی چینی‌آلات شکسته خود را به دست چینی‌بندزن نسپرد.

پدربزرگ تولیدی‌های پوشاک

در شهرهای قدیم، بازاری وجود داشت که نامش “بازار دوخته‌فروش‌ها” بود. همان‎گونه که از نامش پیدا است، به فروش لباس‌هاس از پیش دوخته‌شده با پارچه‌های ارزان قیمت اختصاص داشت. این بازار، ویژه گروه کم‌درآمد جامعه بود. خرید از آن برای ثروتمندانی که از پارچه‌های گران قیمت قواره‌ای و خیاط شخصی استفاده می‌کردند، سرافکندگی به‌شمار می‌رفت. شاید تولیدی‌های پوشاک امروزی را بتوان از نوادگان بازار دوخته‌فروشان ایران قدیم معرفی کرد. بازار دوخته فروش‌‌ها هم از مشاغل قدیمی از بین رفته است.

جارچی‌های خبرنگار

جارچی‌ها مورد اعتماد شهروندان بودند و در روزگاری که خبری از وسایل ارتباط جمعی و روزنامه‌ها نبود، موظف بودند اخبار و رویدادهای تازه را به گوش شهرنشینان برسانند. با روی کار آمدن رادیو ملی و پس از آن تلویزیون و رشد قارچ‌گونه مطبوعات در ایران، جارچیان رفته‌رفته از زندگی‌های شهری کوچ کردند و در تاریخ گم شدند.

زین سازی و نعل کوبی، مشاغلی که تغییر ماهیت دادند

زمانی که اسب و استر و دیگر چهارپایان، تنها وسیله‌های نقلیه بودند، مشاغلی مانند زین‌سازی، نعل‌کوبی و نعل‌سازی از مشاغل پردرآمد به‌شمار می‌آمدند. پالان‌دوزی هم از دیگر مشاغلی بود که به امور حمل و نقل ارتباط داشت. با ورود تکنولوژی و فراگیر شدن استفاده از خودروهای شخصی، مشاغلی مانند لنت‌کوبی، جلوبندی‌سازی، تنظیم‌ موتور، میزان‌ فرمان، آپاراتی، تعویض‌ روغنی و فروش تزئینات داخلی خودرو جایگزین چنین مشاغلی شده‌اند.

چای‌فروش سیار

افرادی بودند که کتری در یک دست و قند و لیوان در دست دیگر، در میان مردم کوچه و بازار می‌چرخیدند و به مردم چای می‌فروختند. امروزه تنها در محدوده بازار بزرگ تهران می‌توان تعداد انگشت شماری از این چای فروشان را دید.

کالسکه‌خانه

قدیم‌ها، کالسکه‌ها وسایل حمل‌و‌نقل عمومی بودند. به محلی که کالسکه‌ها در آن به سرویس‌دهی به مشتریان می‌پرداختند کالسکه‌خانه می‌گفتند. شاید پارک- سوارهای امروزی نوه و نتیجه‌های همان کالسکه خانه‌های دیروز هستند.

این حرفه‌های نوظهور

از مشاغل قدیمی از بین رفته برای‌تان گفتیم. حالا بد نیست کمی هم از مشاغل نوظهور بگوییم. دکه‌های فروش ذرت مکزیکی یکی از مشاغل جدید در شهرها هستند. متصدیان سکوهای پمپ سوخت طبیعی(CNG)، کامنت‎گذار در شبکه‌های اجتماعی، دونده پشت پلاک خودرو در محدوده طرح ترافیک، منتشرکننده محتوا در سایت، پاستیل فروش، دادزن، ساقدوش اجاره‌ای عروس، پرستار حیوانات خانگی، پرورش دهنده زالو و عقرب و… از مشاغل جدیدی هستند که تا چند سال قبل وجود نداشتند. هر کدام هم به نوعی جالب و عجیب به نظر می‌رسند.