غار کرفتو ، معبد هراکلس

ایرانیان باستان هزاران‎هزار چیز را برای ما ساکنان امروزیِ این فلات به یادگار گذاشتند، آن‎ها که اشیا بودند از دل خاک بیرون کشیده شدند، آن‎ها که کتیبه و کنده‎کاری بودند، به دست مردم بومیِ بخشی از این سرزمین، به طور اتفاقی دیده شده، کشف و به ثبت رسیدند و در نهایت، اگر بنایی بود، پس از ده‎ها بار عوض شدن سلسله‎ها تغییراتی نیز در آن ایجاد شد و به دست‎مان رسید. اما امروز از غاری صحبت می‎کنیم که از دل خاک سر بر نیاورده، کتیبه‎ای دیواری نبوده و به دست ساکنان تازه‎اش تغییری نداشته؛ درباره همان غاری حرف می‎زنیم که به دست خالی بشر در فلات ایران، ایران باستان در دل کوه، کنده شده و به عنوان شاهکار معماریِ «دست کَن»  قد برافراشته است؛ غار کرفتو در کردستان.

سکونتگاه تاریخی انسان یا تاریخ سکونت انسان؟

غار کرفتو در ۷۶ کیلومتری شهر سقز کنده شده است، در میان یک رشته کوه آهکی. شاهکاری از معماری صخره‎ای  که از حدود ۷۰۰۰ سال پیش، در دوره‎های مختلف محل زندگی انسان بوده است. اثبات این موضوع از آن‎جا است که آثاری از وجود پناهگاه‎ها، دخمه‎ها و حفره‎ها در کنار غار دیده شده و همین امر سکونتگاه بودن آن را تایید می‎کنند. یک غار به دست‎کنده شده‎ی متفاوت در دل کوه که گردشگران و مسافران را وامی‎دارد  ۲۲۰ پله را بپیمایند تا به درون غار برسند.

“غار کرفتو” به معنای غار خورشید است، چراکه در زبان محلی “کرف” به معنی غار و “تو” به معنی خورشید به کار می‎رود. بزرگ‎ترین و طولانی‎ترین غار تاریخی ایران که دو بخش طبیعی و دست‎ساز را در خود جای داده و در ۴ طبقه برای سکونت انسان ساخته شده است. هرچند که نتیجه آزمایشات خاک‌شناسی در غار کرفتو نشان می‌دهد به علت یک رشته فعالیت‌ها که در سطح غارها به عمل می‎آید، غار کرفتو از هزاره چهارم پیش از میلاد، دور از فعالیت‌های انسانی بوده است.

معماری شگفت‎انگیز

اعجاز دست هنرمندی که غار کرفتو را شاید فقط برای نیاز اولیه‎اش ساخته، برای رهایی از وحوش و بلایای طبیعی، به‎قدری خارق‎العاده است که همه‎ی سال هزاران گردشگر را برای دیدن این غار می‎کشاند، شاید تصورش برای‎تان مشکل باشد که برای این غار پنجره‎هایی طراحی شده تا نور بیرون به داخل این تونل عظیم بپاشد. همچنین، جالب است بدانید این سازه در چهار طبقه کنده شده، با اتاق‎های سقف‎کمانی، طاق‎ها و نورگیرها که از اهمیت خاصی برخوردار است.

معبد هراکلس

در تحقیقات باستان‎شناسی، غار کرفتو چهار دوره سکونتی داشته است: پیش از تاریخ، اشکانی، ساسانی و اسلامی. روی سردر ورودی یکی از اطاق‌های طبقه سوم، کتیبه‌ای یونانی وجود دارد که آن را به دوره سلوکیان نسبت می‎دهند که البته چندان ثابت شده نیست. روی این کتیبه حک شده:

این خانه هراکلس است، هرکس در آن وارد شود در امان است.

هراکلس یکی از خدایان اسطوره‎ای یونان و روم باستان بود که شاید این طبقه از غار کرفتو معبدی بوده است برای او در دروه‎ی مهرپرستی.

حرف آخر

سفر کردن به غار کرفتو پر از هیجان است. جایی را خواهیم دید که شاید بشر اولیه در آن می‎زیسته، نمی‎دانیم، اما بهتر است حتماً با راهنما وراد غار شده و ملزومات ابتدایی مانند چراغ‎قوه، آب آشامیدنی و لباس گرم همراهتان باشد.