تمکین در قانون مدنی

اگر ازدواج از منظر قانونی و شرعی به درستی واقع شود، به دنبال خود حقوق و تکالیفی را برای زوج‌ها ایجاد می‌کند. یکی از آثار نکاح از نظر قانون، ایجاد رابطه‌ زناشویی است. مقصود از این رابطه نیز مفهوم عامی است که همه‌ روابط شخصی (غیر مالی) و مالی زوج‌ها را دربر می‌گیرد و صرفا شامل روابط زناشویی نمی‎شود. همه ما می‎دانیم که اخلاقیات نقش مهمی در پایداری زندگی مشترک دارد. یکی از ابعاد اخلاق در خانواده، تمکین و اطاعت است. در این مطلب از مجله دلتا به بررسی تمکین در قانون مدنی بررسی شده است.

تمکین به چه معناست ؟

در عرف، تمکین به معنای پذیرش درخواست به جا و معقول همسر است. البته این معنای عرفی از معنای لغوی و اصطلاحی هم دور نمانده است. معنای اصطلاحی تمکین در قانون مدنی دارای دو معناست.

۱. تمکین عام

عبارت‎ است از خوش رفتاری یا حسن معاشرت زن با شوهرش و اطاعت از خواسته‌های مشروع و قانونی همسر، همچنین رعایت نظافت و آراستن خود برای همسر به گونه‌ای که مغایر با زمان و مکان و موقعیت و شأن خانوادگی آنان نباشد. لازم به ذکر است که تمکین دو طرفه است و مرد نیز به عنوان همسر، باید نسبت به خواسته‌های مشروع زن، پاسخ مثبت بدهد.

به عبارت دیگر تمکین به معنای عام، یعنی زن وظایف خود را نسبت به همسرش انجام دهد و از او در حدود قانون و عرف اطاعت کند و ریاست شوهر را در خانواده پذیرا باشد. بنابراین اگر شوهر از همسرش توقعات نامشروع یا نامتعارفی داشته باشد، زوجه مکلف به اطاعت از او نیست. به عنوان مثال اگر مرد از همسرش بخواهد که تمام اموالش را به نام او بزند و زن رضایت کامل به این کار نداشته باشد، این توقع متعارف تلقی نمی‌شود. در مورد رفت و آمد زن نیز لازم به ذکر است که اگر مرد، بر خلاف عرف، از خروج همسر خود از منزل و بازدید خانواده و بستگان و دوستانش جلوگیری کند، رفتارش سوء معاشرت (بدرفتاری) تلقی می‌شود.

۲. تمکین خاص

منظور از این نوع تمکین رابطه‌ خاص زوجیت و روابط زناشویی است. آنچه در عرف از واژه تمکین فهمیده می‌شود، بیشتر در قالب این نوع  است.

تعریف نُشوز یا عدم تمکین

برای درک بهتر مفهوم تمکین بایستی به مفهوم نشوز که در مقابل تمکین مطرح می‌شود، بپردازیم. عدم تمکین یا نشوز عبارت است از نافرمانی یکی از زوج‌ها؛ بنابراین نشوز نمی‌تواند صرفا مختص زن باشد. نافرمانی مرد و عدم ایفای وظایف زندگی مشترک، نشوز نام دارد. ولی متاسفانه در عرف و حقوق امروز، کلمه نشوز را بیشتر در مورد زن به کار برده‌اند. نشوز مرد می‌تواند در قالب‌های گوناگون صورت گیرد. مثلا مردی که نفقه‌ همسرش را نمی‌پردازد یا با همسر و فرزندان خود بداخلاقی می‎کند، ناشز (نافرمان) است.

پیشنهاد مطالعه : برای آشنایی بیشتر با عواقب عدم تمکین “عدم تمکین ؛ آیا برای آن مجازات تعیین شده است؟” را مطالعه کنید.