مشکلاتی که زنان هنگام دریافت ارث خود دارند

ارث در واقع مالی است که از متوفی به بازماندگان او می‌رسد. اما اینکه کدام یک از بازماندگان اولویت دارند، مسئله‌ای است که قانون به آن پرداخته و قواعد آن را بیان کرده است. ارث در واقع مانند بسیاری از مفاهیم و مسائل حقوقی ایران، پیش از آن که در قانون مطرح شده باشد، پیشینه‌ در فقه اسلامی دارد.
ضمن اینکه برای رسمیت بخشیدن به آن، مباحث مربوط به ارث در قانون مدنی مشخص و به تمام نکات و موارد آن اشاره شده است. در این مطلب از مجله دلتا به موضوع مشکلات زنان هنگام دریافت ارث می‌پردازیم.

مشکلات زنان هنگام دریافت ارث

«براساس ماده ۸۶۱قانون مدنی زن پس از مرگ همسرش ارث می‌برد به شرط اینکه در عقد دائم او بوده و قبل از مرگ شوهرش زنده باشد. اگر شوهر در زمان فوت هیچ فرزند یا نوه‌ای از همسرش یا از همسران قبلی نداشته باشد، زن از اموال مرد یک چهارم ارث می‌‌برد. در غیر این صورت یک هشتم از اموال مرد را به ارث خواهد برد. بر اساس قوانین، در میزان سهم‌الارث زنان و شوهر تفاوت‌هایی وجود دارد. همچنین وجود یا نبود فرزندان در میزان سهم‌الارث زن و مرد تأثیر دارد. چنانچه مرد دارای همسران متعدد باشد نیز در میزان سهم‌الارث زنان، تغییراتی ایجاد می‌شود. در صورت انحصار وراثت به شوهر، تمام ترکه زن به شوهر می‌رسد. در حالی که برابر ماده ۹۴۹ قانون مدنی در صورت انحصار وراثت به زن، تنها یک چهارم اموال شوهر به او می‌رسد. بقیه متعلق به حاکم است. به خزانه دولت واریز می‌شود.»

همچنین ماده ۹۴۲ قانون مدنی می‌گوید: «اگر مردی دارای دو یا چهار زن عقد دائم است، پس از مرگش در صورت داشتن فرزند، یک هشتم از اموالش بین زنان به طور مساوی تقسیم خواهد شد.» بنابراین همان‌طور که می‌بینید سهم‌الارث زنان از اموال شوهرش، بسیار اندک و ناچیز است و از سوی دیگر مهم اینکه بدانیم جمعیتی بیش از ۱۸ میلیون زن ایرانی، خانه‌دار هستند و این به معنی آن است که اکثریت این زنان از درآمد خارجی یا بیمه عمری برخوردار نیستند. در نتیجه پس از سالها زندگی مشترک، دارایی متعلق به خودشان ندارند و با فوت همسرانشان دچار مشکلات جدی معیشتی می‌شوند.

ارث زنان

در این میان باید توجه داشته باشیم که از مهم‌ترین شرایط ارث بردن زن از شوهر، وجود عقد دائم است. به عبارت دیگر زنی که در عقد موقت با همسرش باشد، نیز در صورت فوت او هیچ از اموال شوهر نمی‌برد. شرایط تا پیش از سال ۸۷ البته به مراتب اسفناک‌تر بود و تا آن زمان زن فقط از اموال منقول شوهر و نیز اعیانی اموال غیرمنقول ارث می‌برد. اما خوشبختانه با اصلاحیه قانون مدنی در سال ۱۳۸۷ زن نیز مانند شوهر از کلیه ماترک شوهر بهره‌مند می‌گردد.

بر اساس قوانین تنها پشتوانه مالی که ممکن است زن داشته باشد، بحث مهریه است. افراد زیادی به اشتباه تصور می‌کنند که بعد از فوت زوج (شوهر)، مطالبه مهریه غیر ممکن است و زوجه (زن) دیگر نمی‌تواند مالک مهریه مندرج در عقدنامه ازدواج باشد و آن را مطالبه کند. در حالی که بر اساس قوانین، زن می‌تواند مهریه خود را از ماترک شوهر مطالبه کند و اگر مهریه او وجه رایج باشد استحقاق دریافت مهریه به نرخ روز فوت بر اساس شاخص بانک مرکزی را دارد.

اما در برابر این مشکلات چه باید کرد؟

متأسفانه باور عمومی اشتباهی وجود دارد که هر فردی می‌تواند اموالش را با وصیت میان نزدیکان خود به هر شکلی که می‌خواهد تقسیم کند اما باید بدانیم بر اساس ماده ۸۴۳ قانون مدنی هر فردی تنها می‌تواند نسبت به یک سوم اموالش وصیت کند. اگر وصیت فرد متوفی بیش از این مقدار باشد باید ورثه در خصوص بقیه اموال اجازه دهند. یعنی اگر خانه‌ای که از سوی شوهر متوفی برای همسرش وصیت شده از نظر قیمتی بیش از یک سوم اموال او نباشد وصیتنامه صحیح است. در غیر این صورت باید ورثه درباره بقیه ثلث اموال اجازه دهند. اگر آن‌ها موافقت نکنند، وصیت نسبت به بیش از یک سوم معتبر نیست. راه حلی که در این میان توصیه می‌شود این است که زوجین می‌توانند در زمان حیات اموال خود را به مالکیت دیگری درآورد اما باید از قالب عقودی باشد که فوت منتقل‌کننده در آن تأثیری نداشته باشد.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی بیشتر مطلب مجازاتی شدید برای این سرقت در نظر گرفته شده است را مطالعه کنید.