در حوادث طبیعی اخیر کشورمان بیشترین تلفات انسانی در مکان‌هایی بوده که تجمع زیادی در آن وجود داشته است و این مساله یک بار دیگر مساله ساختمان های بی دوام را در دایره بحث کارشناسان قرار داده است. مساله ای که به گفته یک کارشناس به خاطر معضل «امضا فروشی» است.
در سایر کشورها، تجربه‌های زیادی در این باره کسب و قوانینی محکم برای آن تدوین شده است، به‌گونه ای که اشخاص فعال در حوزه ساخت‌و‌ساز ملزم به رعایت قوانین و استانداردهای لازم دراین صنعت هستند.
متاسفانه ایران در عرصه ساختمان‌سازی و نیز نظارت بر آن مشکلات زیادی دارد. نظارت نادرست بر ساختمان‌ها بویژه در زمینه انبوه‌سازی و همچنین امضافروشی های رایج و ضعف سیستم نظارت، ویرانی های ساختمانی زیادی را در حوادثی چون زلزله ایجاد کرده است.
بیت‌الله ستاریان، کارشناس درباره استانداردسازی ساختمان‌ها و اینکه ساختمان‌هایی مقاوم در برابر خطرات احتمالی در ایران ساخته می شود؟ می گوید: ساختمان‌ها در استانداردهای مختلف دنیا به سه دسته بادوام، کم‌دوام و بی دوام تقسیم می شوند.
به گفته وی ساختمان‌هایی وجود دارند که برای زلزله‌هایی با شدت زیاد طراحی شده اند و همچنین ساختمان‌هایی نیز وجود دارند که با سیستم سنتی و فقط برای مقاومت در برابر یک زلزله طراحی شده‌اند.
این ساختمان‌ها در برابر زلزله با درجه ریشتر زیاد نیز مقاومند، اما برای زلزله دوم و سوم معلوم نیست مقاومت لازم را داشته باشند.
دسته‌ای دیگر از ساختمان‌های بادوام نیز وجود دارند که بسیارسبک هستند و طوری طراحی شده‌اند که برای زلزله‌های متعدد مقاومت بالاتری دارند.
متاسفانه ۵۵ درصد ساختمان‌ها در ایران از نوع کم‌دوام و بی‌‌‌دوامند که عمدتا ساختمان‌هایی کم دوام هستند و برای آنها سازه و اسکلت مهندسی‌ساز به کار رفته است.
ساختمان‌های بیدوام نیز ساختمان‌هایی هستند که سازه ندارند و با آجر و گل و خشت ساخته شده‌اند. این ساختمان‌ها بیشتر شامل خانه‌های روستایی می‌شوند و ساختمان‌های ایران از نوع با دوام‌های سنتی‌سازند.
ساختمان بادوام سنتی‌ساز با روش‌های مهندسی و با مصالح سنتی ساخته شده‌اند و از نوع ساختمان‌های فوق سبک نیستند.
ساختمان‌های بادوام به دو دسته تقسیم می‌شوند. ساختمان‌هایی که با مصالح سنتی و سنگین ساخته شده‌اند و ساختمان‌هایی که با مصالح پیشرفته و مهندسی‌ساز و فوق‌سبک هستند.
شایان ذکر است، ساختمان‌های بادوام در ایران، فقط برای مقاومت در برابر یک زلزله ساخته شده است. ۳۵ درصد ساختمان‌هایی که به نظر بادوام هستند، در مناطق شهری قرار دارند، اما عمده ساختمان‌های ایران از نوع بی‌‌‌دوامند.
ازنظر زلزله، ساختمان‌های بیدوام در ایران حتی فرصت لازم را به ساکنان خود نمی‌دهند که از ساختمان خارج شوند و بلافاصله تخریب می‌شوند و از بین می‌روند.
ستاریان در این مورد که نظارت‌های نادرست و نیز معضل امضافروشی تا چه حد می‌تواند در ساخت ساختمان‌های بی‌کیفیت موثر باشد ؟ تصریح کرد: ساختمان‌هایی هستند که به‌ظاهر با دوام و مهندسی‌سازند، اما احتمالا درآن ها نظارت کافی نشده و حتی توانمندی لازم را در برابر زلزله محاسبه شده ندارند.
سیستم امضافروشی یکی از عوامل اصلی ساخت این نوع ساختمان‌هاست. در ایران برای سازنده اهمیت ندارد چه نوع ساختمانی با چه میزان مقاومت می‌سازد، چرا که هرچه بسازد می‌تواند در بازار به فروش برساند.
نبود نظارت دقیق و امضافروشی باعث شده برخی انبوه‌سازان فقط به فکر سود خود باشند و برابر با استانداردها عمل نکنند.
در ایران نظارت تشویقی وجود ندارد و نظارت پلیسی است. در این شیوه مهندس بر سر ساختمان قیمت امضای خود را بالا می‌برد و سازنده نیز رغبتی برای نظارت اصولی ندارد، بنابراین با پرداخت قیمت مورد نظر بحث نظارت را منتفی می‌کند.
نظام تشویقی برای ساخت ساختمان مرغوب در ایران وجود ندارد و در تمام دنیا کنترل و نظارت پلیسی قابل خریدن است و در آن فساد ایجاد می‌شود.
در سایر نقاط دنیا تشویق‌هایی که درحوزه رعایت استانداردسازی در ساخت‌و‌ساز در نظر گرفته می‌شود، سازنده را به ساخت و ساز برابر اصول استاندارد های جهانی ترغیب می کند.
ستاریان درباره اینکه ایران درحوزه ساخت و ساز بر اساس استاندارد های جهانی درمقایسه با سایرنقاط دنیا چه جایگاهی دارد ؟ معتقد است: دربخش مهندسی، ایران عقب تر ازسایرعلوم ساخت وساز در دنیا نیست و ازنظر نیروی انسانی نیز کمبودی ندارد. مشکل در این است که سازنده‌ای که درحال ساخت وساز است بی‌اعتناست به اینکه مرغوب یا نامرغوب بسازد؛ چون تفاوتی ندارد ساختمان به چه شیوه‌ای ساخته شود و مشتری لازم در بازار عرضه وجود دارد.
ناآگاهی مردم درمورد ساختمان‌های استاندارد باعث می‌شود که مردم هرگونه ساختمانی را بخرند. در سایر نقاط دنیا خود سازنده حاضر نیست ساختمانی بی‌کیفیت بسازد، چون با ساخت ساختمان نامرغوب از بسیاری از مزایا محروم می‌شود و اگر ساختمان با کیفیت خوب ساخته شود، از تشویق‌های زیادی بهره‌مند می‌شود.
اگر ساختمان در سایر نقاط دنیا بد ساخته شود، مردم با آگاهی زیادآن را نمی‌خرند و فروشنده نمی‌تواند در بازار آن را عرضه کند.
برای نمونه هیچ‌بانکی حاضر نیست به سازنده ساختمان بی‌کیفیت تسهیلات دهد و هیچ‌بیمه‌ای حاضر نیست ساختمان را بیمه کند. انسجام در تمام نهادهای سایر نقاط دنیا برای ساخت ساختمان‌های مرغوب به چشم می‌خورد، چیزی که در ایران وجود ندارد/. اقتصاد آن لاین
در باره ساختمان های بی دوام این مقاله را هم در مجله خبری دلتا مطالعه فرمایید:
زلزله غرب و سناریوی تکراری بناهای بی دوام
