درمان تنبلی چشم و دور کردن خطر نابینایی کار دشواری نیست. مراکز درمانی دولتی سالی یک‌بار از خانواده‌ها دعوت می‌کنند که برای معاینه‌ی رایگان چشم کودکان زیر شش سال به آن‌ها مراجعه کنند. دلیل سراسری و رایگان بودن طرح و تاکید بر انجام معاینه این است که اگر فرصت از دست برود، دیگر برای تنبلی چشم نمی‌توان کاری کرد. ضرورت امر زمانی آشکار می‌شود که بدانیم خطر نابینایی کودک را تهدید می‌کند و یک لحظه غفلت با یک عمر پشیمانی مساوی خواهد بود. دکتر سید مهدی مدرس‌زاده متخصص چشم و فوق تخصص شبکیه بر درمان تنبلی چشم و نقش والدین در مراقبت از چشمان کودک تاکید می‌کند.
تنبلی چشم چیست؟
به‌طور طبیعی تصاویری که توسط دو چشم ثبت شده‌اند، به مغز ارسال می‌شود. مغز این دو تصویر را با یکدیگر مطابقت می‌دهد و یک تصویر سه‌بعدی می‌سازد. وقتی یکی از چشم‌ها تصویر تار یا مبهمی را ارائه می‌کند که با تصویر واضح یکی نیست، مغز به‌صورت خودکار تصویر تار را نادیده می‌گیرد و آن دیگری را پردازش می‌کند. اگر چشمی که تار می‌بیند به‌موقع درمان نشود، دیگر نمی‌توان عادت مغز را تغییر داد. یعنی حتی پس از درمان هم مغز بر عادت پیشین خود، تصاویر چشم معیوب را هم چنان نادیده می‌گیرد.
تنبلی چشم ژنتیکی است؟
اگر در سال‌های اولیه بنا به هر دلیلی در یکی از چشم‌ها تصویر خوبی روی پرده‌ی شبکیه نیفتد، تنبلی چشم ایجاد می‌شود. یک دسته از بیماری‌های چشمی که عامل تنبلی محسوب می شوند، مثل آب‌مروارید مادرزادی، کدورت قرنیه‌ی مادرزادی، دوربینی یا نزدیک‌بینی بسیار شدید مادرزادی هستند و با تولد کودک آشکار می‌شوند. یک دسته دیگر از بیماری‌های چشمی مثل کدورت زجاجیه و عیوب انکساری که باعث ایجاد تنبلی می‌شوند ، ثانویه هستند و بعدا” به‌وجود می‌آیند. در هر دو گروه از بیماری‌های چشمی، ساختمان چشم آسیب دیده است و باید ترمیم شود.
در چه سنی احتمال ابتلا به تنبلی چشم بیشتر است؟
تنبلی چشم یک بیماری مختص کودکان است و فقط در سنین کودکی بروز می‌کند. ارتباطات عصبی میان چشم و مغز تا سن ۷سالگی به مرور کامل می‌شود. در این بازه‌ی زمانی هر نوع عیبی را در ساختمان چشم می‌توان درمان کرد. اما بعد از آن دیگر این امکان وجود ندارد. تنبلی چشم هم باید تا قبل از ۷سالگی درمان شود. در غیر این صورت منجر به نابینایی می‌شود. بعد از ۷سالگی حتی اگر عیب چشم با جراحی برطرف شود، باز بینایی به کودک برنمی‌گردد.
چطور می‌توان تنبلی چشم را تشخیص داد؟
بعد از تولد در بیمارستان باید چشم‌های نوزاد معاینه شوند. پزشک متخصص با معاینه، هر نوع عیبی را در ساختمان چشم تشخیص می‌دهد. بعدها و در سنین مختلف برای حصول اطمینان از سلامت چشم کودک، می‌توانید او را پیش متخصص چشم ببرید. در سنین کم و در دوران آمادگی، انجام معاینات چشم بسیار ضروری است. در واقع تنبلی چشم را فقط پزشک و با معاینه‌ی تخصصی می‌توان تشخیص دهد. در این میان وظیفه‌ی والدین این است که هر نکته‌ی غیرطبیعی در چشم کودک را جدی بگیرند و او را نزد متخصص ببرند.
تنبلی چشم چگونه درمان می‌شود؟
با توجه به اینکه عیوب انکساری و سایر اشکالات در ساختمان چشم باعث تنبلی چشم می‌شوند، راه درمان را نوع بیماری مشخص می‌کند. قبل از هر چیز باید اشکال ساختمانی را برطرف کرد. حتی اگر نیاز به جراحی باشد، باید این کار صورت بگیرد. بعد هم یک سری درمان‌های مکمل برای شکستن عادت مغز در نادیده گرفتن چشم بیمار در نظر گرفته می‌شود. مثلا بعد از درمان اصلی به والدین توصیه می‌شود چشم سالم را ببندند تا به این ترتیب کودک مجبور شود از چشمی که دچار تنبلی بوده کار بکشد و مغز به دریافت تصویر از آن چشم عادت کند.
نقش والدین در درمان بیماری چه از نظر کنترل وچه از نظر همکاری و انجام توصیه‌های پزشکی اهمیت دارد. بسیار اتفاق می‌افتد که پزشک دستور بستن یک چشم را می‌دهند. اما در منزل وقتی پدر و مادر با بی‌تابی کودک برای باز کردن چشم بسته مواجه می‌شوند، در برابر خواسته‌اش کوتاه می‌آیند، زیراطاقت دیدن گریه و ناراحتیش را ندارند، غافل از اینکه خطر نابینایی او را تهدید می‌کند! بنابراین توصیه‌ی اکید بر این است که والدین به تک‌تک دستورات با دقت عمل کنند.
