راه های وصول چک برگشتی

چک نوشته‌ای است که به موجب آن، فرد صادرکننده همه یا بخشی از موجودی خود را که نزد یک بانک قرار دارد به شخص ثالث حواله می‌کند. در معاملات تجاری، چک جایگزین وجه نقد است، اما مانند سفته یا برات وسیله اعتبار نیست و صادرکننده در تاریخ صدور حتما باید معادل مبلغ چک، در بانک مورد نظر دارای موجودی باشد. قانون‌گذار با هدف جلوگیری از اخلال نظم در حوزه اقتصاد و تجارت قوانینی وضع کرده است که آخرین آن در سال ١٣٨٢ تصویب شد و اکنون اعمال و اجرا می‌شود در ادامه‌ی این نوشتار از مجله دلتا اصول مربوط به برگشت خوردن چک و راه‌های وصول آن را بررسی می‌کنیم.

در چه صورت چک برگشت می‌خورد؟

• عدم موجودی فرد معادل مبلغ چک، هنگام صدور آن.
• موجباتی فراهم شود که بانک  به دلیل عدم تطابق مبلغ به ریال و تومان یا عدد و حروف از پرداخت خودداری کند.
• موجباتی فراهم شود که بانک به دلیل عدم تطابق امضا از پرداخت خودداری کند.
• موجباتی فراهم شود که بانک به دلیل عدم تطابق تاریخ به حروف و عدد از پرداخت خودداری کند.
• عمدا تمام یا بخشی از موجودی را از حساب خارج کند.
• صادر کننده چک موجباتی را فراهم کند که بانک به جهت قلم خوردگی مندرجات چک، از پرداخت خودداری کند.

چک برگشتی در چه صورت کیفری است؟

اگر چک در همان روز صدور، برای نقد شدن راهی بانک شود و برگشت بخورد، چک کیفری است.

چک برگشتی در چه صورت حقوقی است؟

اگر چک برگشتی برای تاریخی غیر از روزی که صادر شده است امضا شود، حقوقی است.

چک های حقوقی شامل:

• چک ضمان: اگر مبنا و علت صدور چک، تضمین معامله یا تعهد صادر شده باشد صادرکننده قابل تعقیب کیفری و مجازات نخواهد بود زیرا این چک حقوقی است.
• چک سفید امضا: چکی است بدون قید مبلغ، تاریخ و نام دارنده.
• صدور چک وابسته به شرطی باشد به عنوان مثال خریدار تمام یا قسمتی از مبلغ معامله را به صورت یک فقره چک صادر و در اختیار فروشنده بگذارد و شرط کند که فقط پس از انتقال سند در محضر، طلبکار حق برداشت دارد.
• اگر دارنده چک برای نقد کردن آن مراجعه نکند دارنده چک باید تا ۶ ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مراجعه کند در غیر این صورت چک حقوقی می‌شود.

مفهوم حقوقی شدن چک

•  در برگشت خوردن چک به صورت حقوقی فقط صادرکننده قابل تعقیب و مجازات کیفری نیست.
• تقاضای توقیف اموال و دارایی صادرکننده وجود دارد.
• در این صورت دادگاه حکم به پرداخت مبلغ چک خواهد داد مگر آنکه با دفاعیات صادرکننده، ثابت شود که به طور کلی طلبی وجود ندارد.

برای نقد کردن چک کجا مراجعه کنیم؟

• اجرای ثبت
• محاکم دادگستری
• شورای حل اختلاف

فرم مخصوص دادخواست به چه صورت است؟

• برگشت خوردن چک چه کیفری باشد چه حقوقی، دادگاه فقط در صورتی حکم به پرداخت مبلغ چک می‌دهد که شاکی فرم مخصوص دادخواست را تکمیل کند.
• فرد باید هزینه دادرسی از طریق ابطال تمبر و سایر تشریفات قانونی را بپردازد.
• تهیه دو نسخه کپی از پشت و روی اصل چک
• تهیه دو نسخه کپی از گواهینامه بانک مبنی بر علت پرداخت نشدن چک
• برابر با اصل کردن کپی‌ها در مراجع قضایی
• تکمیل و امضای شکایت در فرم های چاپی مخصوص
• تحویل اصل چک برگشتی و شناسنامه یا کارت شناسایی به مرجع قضایی

مجازات‌های چک بی‌محل

در اقدام به صدور چک‌های بلامحل متعدد مجموع مبالغ مندرج در همه آنها در نظر گرفته می‌شود.

• مبلغ چک کمتر از ۱۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال باشد، حبس تا حداکثر شش‌ماه
• مبلغ چک بین ۱۰/۰۰۰/۰۰۰ الی ۵۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال باشد، حبس از شش‌ماه تا یک سال.
• مبلغ چک بیش از ۵۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال باشد، حبس یک تا دوسال همچنین ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال.

اجرای ثبت اسناد

• تعهدات ناشی از اسناد رسمی را می‌توان بدون مراجعه به دادگاه پیگیری کرد.
• چک حکم اسناد لازم‌الاجرا را دارد.
• سند لازم‌الاجرا مستقیما از طریق اداره ثبت اسناد قابل مطالبه است.
• دارنده چک باید برگه چک و گواهینامه عدم پرداخت آن را به اجرای ثبت اسناد محل تسلیم کند.
• شکایت کیفری علیه صادرکننده چک بی‌محل، مانع درخواست صدور اجراییه برای وصول وجه چک از طریق اداره ثبت نیست.

برای نقد کردن چک با ثبت اسناد چه محدودیت هایی وجود دارد؟

اجرای ثبت اسناد در مقایسه با مراجعه به محاکم دادگستری، محدودیت‌هایی دارد.

• در صورتی دستور اجرا صادر می‌شود که بانک مطابقت امضا چک با نمونه امضا صادرکننده را گواهی کرده باشد.
• صدور اجراییه، تنها علیه صادرکننده چک صورت می‌گیرد نه علیه پشت‌نویس.
• فقط مبلغ مندرج در چک قابل مطالبه است نه خسارت ناشی از آن.
• متقاضی باید قبل از صدور اجراییه، ده درصد مبلغ مورد درخواست را به صندوق اجرا واریز کند.
• متقاضی صدور اجراییه ثبتی باید به اداره اجرای ثبت اسناد محل شعبه بانکی مراجعه کند، که چک به عهده آن صادر شده است.

وصول چک با مراجعه به دادگاه به چه صورت است؟

• تنظیم دادخواست با عنوان مطالبه وجه چک علیه صادرکننده یا پشت‌نویس‌ها و یا ضامنان چک.
• مطالبه وجه مندرج در چک به علاوه خسارت تأخیر در پرداخت آن.
• ضمیمه کردن رونوشت برابر با اصل شده گواهینامه عدم پرداخت به همراه رونوشت برابر با اصل شده چک برگشت‌خورده به دادخواست.
• دارنده چک باید به دادگاهی مراجعه کند که به نشانی صادر کننده نزدیک باشد.
• با نتیجه رسیدن شکایت کیفری در دادگاه، مرجع قضایی فقط صادرکننده را حبس می‌کند.
• در این روش می‌توان علیه همه مسئولان چک یعنی صادرکننده، پشت‌نویس‌ها یا ضامنین اقامه دعوا و وجه چک را درخواست کرد.

وصول چک توسط شورای حل اختلاف به چه صورت است؟

• شامل چک‌هایی با مبلغ پایین می‌شود.
• مبلغ چک نباید بیش از ۲۰ میلیون ریال باشد.
• دارنده چک می‌تواند در زمانی کوتاه و سریع‌تر به مبلغ مندرج در آن دست یابد.

مطلب پیشنهادی: برای آشنایی بیشتر با نکات حقوقی بیشتر “مراحل قانونی دریافت مهریه چگونه است؟” را مطالعه کنید.