این روزها مشاهده می‌شود که علاوه بر زوج‌های بی‌فرزند، زن و شوهرهای دارای فرزند نیز متقاضی فرزندخواندگی کودکان بی‌سرپرست می‌شوند. از آنجا که این روزها به علت طلاق، فقر و یا فوت والدین تعداد کودکان بی‌سرپرست رو به افزایش است، حتی زنان و دختران مجرد که شرایط خاصی داشته باشند نیز می‌توانند، تقاضای سرپرستی کودکان بی‌سرپرست را داشته باشند. در این نوشتار از مجله دلتا به توضیحات کاملی در خصوص شرایط قانونی پذیرش فرزند خواندگی پرداخته شده است.
چه کسانی می‌توانند تقاضای فرزند خواندگی کنند
بر اساس تعریفی که سازمان بهزیستی کشور ارائه داده است، “فرزند خواندگی عبارت است از اعطای سرپرستی کودکان بدون سرپرست شناخته‌شده تحت سرپرستی سازمان بهزیستی به خانواده های متقاضی که واجد شرایط قانون جاری حمایت از کودکان بی‌سرپرست باشند.”
سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این که چه کسانی می‌توانند تقاضای فرزندخواندگی کنند؟ بر اساس ماده ۵ قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست افراد زیر می‌توانند سرپرستی کودکان و نوجوانان مشمول این قانون را درخواست کنند.
- زن و شوهری که پنج سال از تاریخ ازدواج آنان گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنان بیش از سی سال داشته باشد. البته اگر پزشکی قانونی تشخیص دهد که امکان بچه دار شدن برای زوجی وجود ندارد، شرط پنج سال اعمال نخواهد شد.
- زن و شوهر دارای فرزند، مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنان بیش از سی سال داشته باشد.
- دختران و زنان بدون شوهر، درصورتی‌که حداقل سی‌سال داشته باشند، منحصرا حق سرپرستی اناث (کودکان دختر) را خواهند داشت.
مواردی که ذکر شد برای اخذ فرزند خواندگی بر یکدیگر اولویت دارند، به این معنا که زن و شوهری که بچه دار نمی‌شوند، بر زن و شوهر دارای فرزند و زن و شوهر دارای فرزند، بر زنان و دختران بدون همسر، برای دریافت فرزند خوانده ارجحیت دارند.
همچنین در شرایط مساوی، زن و شوهر کمتر از پنجاه سال بر زن و شوهر بالای پنجاه سال برای پذیرش سرپرستی اولویت دارند. زن و شوهر باید همزمان درخواست دهند و برای اخذ سرپرستی، رضایت کامل هر دو آن ها شرط است.
کودکانی که می‌توانند تحت سرپرستی قرار گیرند
بر اساس ماده ۷ قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست: “سپردن سرپرستی افراد موضوع این قانون، در صورتی مجاز است که دارای یکی از شرایط ذیل باشند:
- امکان شناخت هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری آنان وجود نداشته باشد.
- پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری آنان در قید حیات نباشند.
- افرادی که سرپرستی آنان به موجب حکم مراجع صلاحیت‌دار به سازمان سپرده شده و تا زمان دو سال از تاریخ سپردن آنان به سازمان، پدر یا مادر و یا جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری برای سرپرستی آنان مراجعه نکرده باشند.
- هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری آنان و وصی منصوب از سوی ولی قهری صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و به تشخیص دادگاه صالح، این امر حتی با ناظر نیز حاصل نشود.”
بنابراین به طور خلاصه کودکانی که والدین و پدربزرگ آنها شناخته‌شده یا در قید حیات نیستند، همچنین کودکانی که بیش از دو سال از سپردن آن ها به بهزیستی گذشته باشد و کسی برای بردن آن ها مراجعه نکرده باشد، می‌توانند تحت سرپرستی قرار بگیرند.
شرایط قانونی پذیرش فرزند خواندگی
قطعا خانواده‌ها و کسانی که می‌خواهند عهده دار سرپرستی کودکی شوند، باید شرایط خاص اخذ فرزند خواندگی را دارا بوده و چه به لحاظ سلامت جسمی و روحی و چه تمکن مالی، باید در وضعیت قابل قبولی قرار داشته باشند. شرایط قانونی پذیرش فرزند خواندگی عبارتست از:
- زن و شوهر باید تابعیت ایرانی داشته باشند و در صورتی که در خارج از ایران سکونت دارند، می‌توانند درخواست اخذ سرپرستی خود را از طریق سفارتخانه به سازمان بهزیستی ارسال کنند.
- اعتقاد به یکی از ادیانی که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده است.
- مبتلا نبودن به بیماری های واگیردار یا صعب العلاج
- داشتن توانایی لازم برای تربیت و نگهداری از کودکان و نوجوانان
- نداشتن محکومت جزایی موثر
- تمکن مالی قابل قبول
- انجام دادن واجبات و ترک محرمات
- صلاحیت اخلاقی
- عدم اعتیاد به الکل ، مواد مخدر و یا روان گردان
- مهجور نبودن
- یکی از زوج ها حداقل سی سال داشته باشد.
- یکی از نکات مهمی که در خصوص سرپرستی وجود دارد آن است که اگر کسی کودکی را پیدا کند و تمایل به سرپرستی او داشته باشد، در صورتی که شرایط سرپرستی در او احراز شود، برای اخذ فرزندخواندگی او بر دیگران اولویت دارد. زنان و دختران مجرد فقط می‌توانند سرپرستی دختران را برعهده بگیرند.
