آداب و رسوم شب یلدا در شهر های مختلف

امروزه شب یلدا با شکوه بیشتری از قبل برپا می‌شود. اما نمی‌دانیم چرا برخی رسومی که در این شب اجرا می‌شده یا از یاد رفته اند یا اگر هم برخی هنوز آن ها را به یاد دارند، از انجامشان سرباز می‌زنند. خیلی ها فقط به گذاشتن یک میز کرسی (نه با منقل روشن)، تنقلات، هندوانه و میوه های فصل، بسنده می‌کنند و نهایتاً به خانه پدر و مادرانشان می‌روند و پس از یک همنشینی به خانه باز می‌گردند. اما صفحه گردشگری مان به شما می‌گوید که در مناطق مختلف ایران مراسم شب یلدا نه با شکوه تهرانی ها، کمی ساده تر، اما هنوز هم با همان شور سالیان قبل اجرا شده و به یک شب نشینی ساده خلاصه نمی‌شود. با مجله دلتا بمانید تا بدانیم،  آداب و رسوم شب یلدا  در شهر های مختلف ایران چگونه است؟

شب یلدا در گیلان

گیلانی‌ ها اعتقاد جالبی دارند که می‌گوید هر کس در شب چله هندوانه بخورد سرمای زمستان را حس نمی‌کند و در تابستان سال بعد هم احساس تشنگی نمی‌کند. در نتیجه حضور هندوانه در سفره شب یلدای آن ها اهمیت ویژه‌ای دارد، حتی بیشتر از انار.

هندوانه در گیلان تا جایی اهمیت دارد که جوان‌ ترها فال “هندانه پوس” یا همان پوست هندوانه می‌گیرند. ابتدا نیت می‌کنند، هندوانه را تقسیم می‌کنند و قسمت‌ها را پشت سرشان می‌اندازند. سپس به آن نگاه می‌کنند و از روی آن نتیجه می‌گیرند که جواب فال بد است، خوب آمده و یا خیلی خوب. یادتان باشد در سفر گردشگری تان به گیلان حتماً از جوانان بپرسید فال شب یلدا چگونه است.

 شب یلدا در  شیراز

مردم شیراز برای یلدا انجیر، قیصک و برنجک می‌خورند و معمولاً تا پاسی از شب بیدارند. آن ها هم فالی مخصوص برای شب یلدا دارند، به اسم فال کلوک. کوزه‌ ای بزرگ با دهانه گشاد را می‌آورند، یک اسکناس را درونش می‌اندازند و بعد فردی می‌آید و آن را بر می‌دارد. سپس برای وی فال حافظ می‌گیرند، از شعری که آمده می‌شود به نتیجه فال هم پی برد.

شب یلدا اصفهان

رعایت آداب و رسوم شب یلدا در اصفهان، به گونه ای است که شب چله به دو اسم “چله زری” (ماده) و”عمو چله”(نر) تقسیم می‌شود. به این معنی که شب چله اصفهانی‌ ها یک شب نیست و آن ها دو شب دور هم جمع می‌شوند. قدیمی‌ های اصفهان، رختخواب‌ هایشان را در هوای آزاد و زیرآفتاب پهن می‌کنند و با این کار به زمستان خوش آمد می‌گویند. این رسم هنوز هم به همین شکل اجرا می‌شود.

شب یلدا در قزوین

بیشتر مردم در قزوین به خانه بزرگتر ها می‌روند و معتقدندخوراکی‌ های شب یلدا شگون دارد و نوید برکت است. قدیمی ترها می‌گویند اگر پنبه‌ های لحاف بیرون بریزد برف می‌آید. (کی بریزد و چگونه را نمی‌دانیم). راستی در شب یلدا فرستادن خونچه چله از طرف داماد برای عروس بین قزوینی ها رسم است. کله قند و هفت نوع میوه مثل گلابی، خربزه، سیب، هندوانه، آجیل و … از محتویات این خنچه است.

شب یلدا در تبریز

 در آذربایجان شرقی و غربی آداب و رسوم شب یلدا در شهر های مختلف آن ها تقریباً یکی است اما در شهر تبریز، مردم هندوانه می‌خورند و معمولاً  آن را ریش سفید و بزرگ فامیل قاچ می‌کند. در حین این کار جمله‌ای را به ترکی می‌گوید با معنی: بلاها را امروز بریدیم.

نامزد ها برای هم خنچه می‌فرستند، این خنچه برای داماد ها از انار و هندوانه و پارچه و آینه و برای عروس ها از پول، شیرینی، جوراب و … تشکیل شده است. اگر اولین سال ازدواج زوج‌ های تبریزی باشد پدر عروس قبل از غروب سهم دختر و دامادش را برایشان می‌فرستد. در اینجا هم یلدا را دو شب جشن می‌گیرند، چله بزرگ و چله کوچک و معمولاً تا آخر چله کوچک خانه تکانی نمی‌کنند.

شب یلدا در همدان

در سفره شب یلدا در شهر های مختلف همدان، گردو، کشمش و مویز قرار می دهند. در این استان رسم است که فال سوزن بگیرند. دختر بچه‌ای نابالغ را می‌نشانند و او بر یک پارچه‌ نبریده و آب ندیده، سوزن می‌زند. همه دور تا دور اتاق می‌نشینند و پیر زنی به طور پیاپی هنگام سوزن زدن های دخترک، شعر می‌خوانند و مهمانان هم بنا به ترتیبی که نشسته‌اند، هر بیت شعر پیرزن را به عنوان فال خود در نظر می‌گیرند.

شب یلدا در بندرعباس

غذاهای بخصوصی برای اجرای آداب و رسوم شب یلدا در بندر عباس، تهیه می‌شود. نان رگاگ و غذایی به نام سوراغ و مهیاوه، هواری ماهی و قلیه ماهی هم از دیگر غذاهایی است که پختن آن در شب یلدا مرسوم است. به علاوه اینکه مردمان جنوب، شب را با زدن سازهای بادی و کوبه‌ای به شادی و پایکوپی دور هم می‌گذرانند.

شب یلدا در لرستان

رسم «شو اول قاره» مربوط به شب یلدای لرستان است. آن ها علاوه بر پختن غذا های خاص این شب و گرفتن فال چهل سرو، چیزی شبیه به قاشق زنی شب چهارشنبه‌ سوری را هم خانه به خانه تکرار می‌کنند. به این صورت که شال یا چادری را از پشت بام همسایه آویزان کرده تا از او آجیل یا میوه بگیرند. تا وقتی که شال، پر از میوه و آجیل و شیرینی بشود. از سویی خوردن خوراکی به اسم گندم شیره هم در لرستان مرسوم است.

شب یلدا در کرمان

در کرمان شیرینی‌ های مخصوص کرمانی مثل کماچ و کلمپه تهیه شده و همه کوچکتر ها به خانه بزرگ‌ ترها می‌روند. بازی مخصوصی هم هنگام دور هم جمع شدن انجام می‌دهند به نام «ماردوره» که در این بازی، هر کسی باید از ابتدای مهمانی نیت کرده و شیئ کوچکی مانند دکمه، سوزن و یا سکه را در ظرفی سفالی بیندازد. سپس یکی از بزرگ ترها بیتی از حافظ می‌خواند و  هر کدام از این اشیا را بر می‌دارد. این بیت، به عنوان فال آن فردی که شیئ آن خارج شده در نظر گرفته می شود.