ساباط معماری خشت و جان است. تصویر شهرهای گرمسیری با کوچه‌های مسقف آن پیوندی ناگسستنی دارد. یزد از همین شهرهای کویری است با بافتی سنتی که تا به امروز هم اصالت خود را حفظ کرده است. معماری بومی هر سرزمینی، آیینه‌ی ویژگی‌های اقلیمی و اخلاق و فرهنگ مردم آن سرزمین است. سازه‌های گوناگون در معماری بومی بر اساس ویژگی‌های محیط طراحی می‌شده و نیازهای انسانی را برطرف می‌کرده است. یکی از سازه‌های منحصربه‌فرد معماری ایرانی، ساباط است که بیشتر در شهرهای مرکزی و جنوبی دیده می‌شود.
به گزارش اختصاصی دلتا ساباط در اصل یک واژه‌ی فارسی است و برگرفته از «سایه‌باد» یا «سایه‌پوش» به معنای راهرو. در معماری شهری قدیم به کوچه‌های مسقف که در گرمای روز گذرگاه خنکی برای عابرها محسوب می‌شدند، ساباط می‌گفتند. اما در مناطق سردسیری مثل آذربایجان هم ساباط‌هایی هست که کارکرد مخالفی داشته و هدف از ساخت آن جلوگیری از سرما و یخبندان معبر بوده است.
مصالح اصلی ساباط، خشت و آجر است و معمولا سقف، گنبدی‌شکل ساخته می‌شود. چیدمان آجر در ساباط طوری است که وزن سقف را به ستون و دیوارها و در نهایت زمین منتقل می‌کند. بنابراین جای نگرانی نیست و هر قدر هم سقف سنگین باشد، بنا قرص و پابرجا می‌ماند.
البته ساباط جز تعدیل دما کارکردهای متنوع دیگری هم داشته است. زمان‌های قدیم دزد و راهزن گاهی به شهر حمله می‌کرد و خانه‌ها را غارت می‌کرد و سوار بر اسب به تاخت از معرکه می‌گریخت. به همین دلیل ارتفاع ساباط طوری در نظر گرفته می‌شد که یک سوار نتواند وارد کوچه ششود و جان و مال مردم در امان بماند. اصلا بعضی ساباط‌ها در داشتند تا غریبه‌ها بدانند بی‌اجازه نمی‌توانند آن قسمت از محل به راحتی تردد کنند.
یا مثلا در گذشته مردم رسم داشتند از مهمان یا مسافر غریبه پذیرایی کنند. برای اینکه مزاحمتی برای اهل خانه ایجاد نشود، پشت بام ساباط از مهمان پذیرایی می‌کردند و به او غذا و جای خواب می‌دادند.
ساباط حتی نقش تربیتی هم داشته است. ارتفاع ساباط به حدی کوتاه گرفته می‌شده تا برای ورود بهش لازم باشه سر خم کنی و غرور و خودخواهیت بشکند.
