در نوشتهی قبل به بررسی یکسری شروط که خودشان باطل هستند اما باعث بی اعتباری قرارداد نمی شوند پرداختیم؛ اما در اینجا به بررسی آن شروطی می پردازیم که نه تنها خودشان بی اعتبار هستند بلکه باعث بی اعتباری قرارداد هم می شوند:
۱.شرطی که خلاف «مقتضای ذات عقد» باشد
اسم عجیبی است اما با توضیح معلوم می شود که خیلی هم موضوع عجیب و غریبی نیست! ما وقتی قراردادی می بندیم به دنبال هدفی هستیم؛ مثلا وقتی قرارداد خرید یا فروش خانه می بندیم، خریدار به دنبال این است که مالک آن خانه شود و فروشنده به دنبال این است که خانه را بفروشد و دیگر مالک آن نباشد. بنابراین اگر در خرید و فروش یک خانه، در قرارداد شرط شود که خریدار خانه، مالک آن نشود، هم شرط باطل است و هم قرارداد. به عبارت دیگر باطل بودن شرطِ قرارداد باعث باطل شدن قرارداد می شود، چون فرض این است که قراردادی بسته شده که خانه ای معامله شود و اگر طوری قرارداد را بنویسند که انگار قصد انجام این معامله را نداشته اند، قانون آن را باطل می داند.
۲.شرط مجهولی که موجب جهل به «عِوَضِین» می‌شود
حتما می پرسید منظور از عوضین( دو عوض) چیست؟ منظور از عوضین در قانون مدنی، چیز هایی است که در یک معامله بین دو طرف رد و بدل می شوند؛ مثلا در قرارداد خرید یا فروش یک خانه، خانه و قیمت آن «عوضین» آن قرارداد هستند.
حالا ببینیم منظور از شرط مجهولی که باعث جهل به عوضین می شود چیست؟ مثلا در قرارداد فروش یک خانه، اگر فروشنده خانه خود را به مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان بفروشد و شرط شود که خریدار این مبلغ را بعد از فوت پدرش بپردازد،این یک شرط مجهول است؛ یعنی معلوم نیست که پدر خریدار چه زمانی فوت خواهد کرد. علاوه بر این، ارزش پول هر روزه در حال تغییر است و معمولا هر روز که می گذرد ارزش پول کمتر می شود. مشخص نیست که در این زمان نامعلوم، ۴۰۰ میلیون تومان چه ارزشی خواهد داشت. در این مورد، هم شرط باطل است و هم قرارداد.
