بیش فعالی (ADHD) چیست؟ این بیماری، زندگی شما و کودکتان را عذاب‌آور می‌کند!

بیش فعالی (ADHD) چیست؟ بیش فعالی یک بیماری اختلال رشدی است؛ یعنی، کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال بیش فعالی، روی رفتارهای خود کنترل ندارند و بدون فکر کردن به نتیجه، عمل می‌کنند. جالب است بدانید که اختلال ADHD یا بیش فعالی، در خانواده ارثی است؛ به عبارتی، به احتمال بسیار زیاد، کودکانِ بیش فعال، والدین بیش فعال داشته‌اند؛ چرا که میزان ارثی بودن آن بیش از ۷۵ درصد است. اختلال بیش فعالی می‌تواند چالش‌های قطعی و خاصی را ایجاد کند که والدین باید از آن آگاه باشند.

بسیار مهم است که بیماری والدین بیش فعال نیز مانند کودکان بیش فعال تشخیص داده و درمان شود. در این مقاله به این موضوع پرداخته می‌شود که چرا تربیت کودکان بیش فعال توسط والدینی که به بیماری بیش فعالی (ADHD) دچارند، سخت و دشوار است. همچنین در این مقاله از مجله اینترنتی دلتا به بیان نکات مهمی پرداخته‌ایم تا والدین بتوانند با مدیریت رفتار‌، زمان و حوزه‌های دیگری که با آن در کشمکش هستند، بهتر روبه‌رو شوند و زندگی آرام‌تر و شادتری داشته باشند.

چرا تربیت کودکان بیش فعال توسط والدین بیش فعال سخت است؟

تربیت و پرورش کودک، به خودی خود، کاری دشوار و گاها طاقت‌فرسا است. وقتی والدین، فرزندی با اختلال بیش فعالی دارند؛ مسئولیت سنگین‌تری روی دوششان است؛ چراکه باید کودکی را تربیت کنند که درخواست‌ها و نیازهای بیشتری دارد و باید زمان بیشتری را با او سپری کرد و بسیار صبور و باحوصله بود و تمام این‌ها هنگامی که والدین نیز به اختلال بیش‌ فعالی مبتلا هستند، بسیار سخت‌تر می‌شود.

چالش‌های والدینی که اختلال بیش فعالی (ADHD) دارند با کودکان بیش فعال چیست؟

والدین بیش فعال (ADHD) ، هنگام فرزندپروری ممکن است با موارد زیر دست‌وپنجه نرم کنند:

• شرایط روحی همزمان، مانند اضطراب و افسردگی
• نوع برخورد با احساسات متفاوت
• اجرای نظم
• مدیریت کارهای روزمره خانه
• انگیزش
• مهارت‌های سازمانی
• استرس
• مدیریت زمان

نکته: اگر بزرگسالانی که به اختلال بیش فعالی مبتلا هستند، با سایر علائم ADHD ، مانند داشتن مشکل در انجام چند کار، فراموشی، تنش‌های رفتاری، کم‌تحملی، بی‌قراری و نوسانات شدید خلقی نیز دست‌وپنجه نرم می‌کنند، در تربیت کودکانشان بیشتر دچار مشکل می‌شوند؛ زیرا تمایل کمتری به نظارت روی فرزندان دارند، در مراقبت از فرزندان، کم‌تحمل‌تر و ناتوان‌تر هستند و مهارت لازم را برای مقابله با مشکلات و حل آن‌ها ندارند.

چگونه اختلال بیش فعالی (ADHD) را بشناسید و آن را درمان کنید؟

در نظر داشته باشید که اولین قدم برای مقابله با بیش فعالی (ADHD)، شناخت و سپس، درمان آن است.

علائم بیش‌ فعالی (ADHD) در بزرگسالان و بیش‌ فعالی (ADHD) در کودکان عبارت‌اند از:

ناتوانی در تمرکز و توجه روی مسائل

• بی‌دقتی و بی‌توجهی به کارها و مسئولیت‌های روزمره؛
• بی‌قراری برای گوش‌کردن؛
• تمایل نداشتن به انجام کارهایی که به تمرکز ذهنی نیاز دارد؛
• جاگذاشتن بیش از اندازه وسایل؛
• اختلال در تمرکز حواس؛
• مشکل در مدیرت رفتار، کارها و زمان؛
• تمایل نداشتن به نظم و احترام به مقررات

فعالیت و تحرک بیش از اندازه

• یک جا بند نشدن و جنب‌وجوش بیش از اندازه؛
• تحرک بیش از اندازه در مکان‌هایی که نیاز به سکون و آرامش دارد؛
• بازی‌کردن با سروصدای بیش از اندازه و بی‌قراری بیش‌ازحد؛
• بیش از حد حرف‌زدن؛
• تند حرف‌زدن و گفت‌و گوهای هیجانی و مستمر.

رفتارهای هیجانی و بدون فکر

• انجام رفتارهای خطرناک، بدون فکر کردن به عواقب آن؛
• دویدن به میان خیابان و رد شدن از بلندی‌های خطرناک؛
• بی‌قراری و بی‌تحملی برای نشستن در یک جمع؛
• بدون فکر کردن، صحبت و رفتار کردن؛
• مدام وسط حرف دیگران پریدن؛
• انجام رفتارهای کلافه‌کننده و برهم‌زدن آرامش محیط.

نکته: لزوما داشتن یکی از علائم بالا، نشان‌دهنده اختلال بیش فعالی (ADHD) نیست. برای پی بردن به ابتلا به بیش فعالی (ADHD)، باید چندین رفتار در یک شخص جمع باشد و چند ماه تحت نظر قرار بگیرد. از روی الگوهای رفتاری در محیط مدرسه، کار و … که در طول دوره طولانی‌تری قابل مشاهده است، بهتر می‌توان به (ADHD) پی برد.

راهکارهای مقابله با اختلال ADHD یا بیش فعالی

اختلال بیش فعالی (ADHD)، درمان قطعی ندارد؛ اما کاهش، کنترل و مقابله با آن امکان‌پذیر است. جدا از برخی روش‌های درمانی که با دارو صورت می‌گیرد یا روند بیماری با حضور یک روان‌درمانگر حاذق کنترل می‌شود، تکنیک‌هایی وجود دارد که می‌توان با اختلال  بیش فعالی در بزرگسالان و  بیش فعالی در کودکان مقابله کرد. والدینی که به اختلال ADHD یا بیش فعالی دچار هستند، برای تربیت فرزندان خود باید بیشتر بکوشند. برخی از مهم‌ترین راهکارها عبارت‌اند از:

فضاهای مشکل را بشناسید

برای مقابله با بیش فعالی (ADHD) لیستی از نقاط قوت و برخی زمینه‌هایی که در آن نقطه ضعف دارید و با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنید را تهیه کنید. برای مثال، ممکن است در کمک کردن به فرزندتان در تکالیف مدرسه و اینکه مدیریت زمان داشته باشند، بسیار موفق عمل کنید؛ اما درباره اجرای نظم و ترتیب مشکل داشته باشید. هنگامی که بدانید در کدام زمینه‌ها مشکل دارید، بسیار کارآمدتر با آن‌ها روبه‌رو خواهید شد و برایشان راه‌حل مناسبی پیدا می‌کنید. یک رویکرد کلیدی که می‌تواند موثر باشد این است که وظایف خود را با شریک زندگی‌تان تقسیم کنید و هر کدام مسئولیتی را بر عهده بگیرید که در آن توانمندتر هستید.

ابزاری را پیدا کنید که روی شما کارکرد دارد

والدین، کودکان و خانواده، نیازهای متفاوتی دارند. هرگز یک رویکرد یکسان را نمی‌توان برای حل مشکل افراد به کار بست، بلکه باید ابزارها و راهکارهایی را به کار برد که برای حل مشکل هر فرد مناسب باشد. برای مثال، در خصوص حل مشکلات افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی (ADHD)،‌ مانند مدیریت زمان، مدیریت هیجان و …، نموداری از پاداش و تنبیه درنظر بگیرید. برای یادآوری قرار ملاقات‌هایتان از یادداشت‌های کوچکی استفاده کنید و آن را مقابل چشمانتان قرار دهید یا ساعت خود را برای زمان خاصی کوک کنید. رفتارهایی از این قبیل می‌تواند هیجانات و عدم تمرکز شما را بهبود بخشد.

در خصوص مدیریت رفتار بسیار مطالعه کنید

در خصوص کودکان مبتلا به بیش فعالی (ADHD)، برای پیاده‌سازی برنامه مدیریت رفتار در خانه، نیاز به برقراری یک سری قوانین دارید. انتظارات خود را مشخص و رفتارهای غیر قابل قبول را  تعیین کنید؛ سپس در خصوص این رفتار با فرزندان خود به طور واضح و روشن گفت‌وگو کنید.

یک روش بسیار کمک‌کننده و موثر این است که قوانین تعیین شده را روی کاغذی بنویسید و در جایی قرار دهید که همیشه قابل مشاهده باشد و وظایف افراد را یادآوری کند.

نمودار رفتاری می‌تواند راهکاری عالی برای ثبات رفتاری کودکان باشد. برای آن‌ها پاداش و تنبیه در نظر بگیرید. برای مثال، اجازه دهید برای انجام کارهای خوب، استیکر امتیاز دریافت کنند و وقتی به عدد مشخصی رسید، یک جایزه بگیرند؛ مانند پول، شهر بازی یا هر چیزی که برایشان ترغیب‌کننده است.

ساختارسازی کنید

برای بزرگسالان مبتلا به ADHD، تربیت کودکان بیش فعال، بسیار دشوارتر است. برای مقابله با این چالش، یک برنامه منظم و روتین ایجاد کنید تا بهتر بتوانید مدیریت رفتار و مدیریت زمان را کنترل کنید؛ به عنوان مثال، برای وعده‌های غذایی، ورزش کردن، انجام مسئولیت‌ها، زمان خواب، تفریح، انجام تکالیف و …، برنامه مشخصی در نظر بگیرید و طبق آن عمل کنید تا کودکان مبتلا به (ADHD) را در یک وضعیت پایدار و ثابت قرار دهید.

موارد حواس‌پرتی را کاهش دهید

اختلال در تمرکز و حواس‌‌پرتی می‌تواند کار والدین مبتلا به بیش فعالی (ADHD) و کودکان بیش فعال را سخت‌تر کند. مراتبی ایجاد کنید که این حواس‌پرتی کمتر شوند؛ مثلا، برای اقلام ضروری، مانند کلیدها، قبض‌ها، کتاب‌ها و …، جای مناسبی را در نظر بگیرید که به یک روند منظم تبدیل شود.

مراقبت از خود را تمرین کنید

اطمینان حاصل کردن از اینکه کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی (ADHD)، خوب می‌خوابد، به‌طور منظم ورزش می‌کند و وعده غذایی سالم می‌خورد؛ می‌تواند تا حد زیادی به بهبود اختلال در تمرکز، رفتارهای هیجانی و بیش فعالی کمک کند. مراقبت از خودتان نیز بسیار مهم است. در نظر داشته باشید که روی استراحت، فعالیت روزانه و غذای سالم خود نیز بسیار توجه داشته باشید.

نقاط قوت خود را فراموش نکنید!

اگرچه ابتلا به بیش فعالی (ADHD) اصولا به صورت منفی نشان داده می‌شود، به خودتان و فرزندانِ بیش فعال (ADHD) خود یادآوری کنید که بیش فعالی (ADHD)، نقاط قوت و مزیت‌هایی را نیز برای شما به همراه دارد. برای مثال، سطح انرژی بالا و کنجکاوی زیاد به این معناست که کودک بیش فعال شما همیشه مشتاق است که چیزهای جدید را بیاموزد و با چالش‌های زندگی مبارزه کند.

بزرگسالان بیش فعالی (ADHD) که کودکان بیش فعال دارند، برای تربیت فرزندان خود از امتیاز بالاتری برخوردارند؛ چراکه با توجه به اشتراکات رفتاری و اخلاقی فراوانی که با فرزندانشان دارند، بهتر می توانند آن ها را درک کنند و با انرژی بالای آن‌ها کنار بیایند.

سخن آخر

در این مطلب از مجله اینترنتی دلتا به بیش فعالی (ADHD)  چیست و راه‌های مقابله و بهبود آن پرداخته‌ایم. از آنجا که اختلال بیش فعالی (ADHD) می‌تواند زندگی روزمره افراد را به‌شدت مختل کند، شناخت آن به شدت حیاتی است. امیدواریم این مطلب برایتان مفید بوده باشد!

پیشنهاد مطالعه: برای دیدن بیشتر مطالب روانشناسی می‌توانید چرا بخشش در زندگی مشترک یک باید است؟ و مراحل کنترل خشم در رابطه چیست؟ را مطالعه کنید.