قصر قاجاری که تبدیل به زندان شد

در این مطلب از مجله دلتا به سراغ باغ موزه قصر تهران می‌رویم. موزه‌ای زیبا و تاریخی در خیابان پلیس تهران که اولین صفحات تاریخچه آن به فتحعلی شاه قاجار مربوط می‌شود.

زمانی که باغ موزه قصر تهران، قصری برای پادشاه بود!

فتحعلی شاه در دومین سال سلطنتش دستور داد تا در خارج از تهران قصری برایش بسازند. با صدور این دستور در مکان فعلی موزه قصر، عمارتی بزرگ ساختند. این عمارت متشکل از اندرونی، کلاه فرنگی و استخر بود. ناصرالدین‌شاه، علاقه‌ای به این قصر نداشت. با دستور وی این مکان، جایی برای اردوی سالیانه قوای قزاق شد. این اقدام شروعی بر کاربرد نظامی این منطقه به‌ حساب می‌آید. در دوران مظفرالدین شاه نیز این باغ به دست اداره ژاندارمری افتاد. قصر باشکوه قاجاری تبدیل به ویرانه‌ای شد که باران و سیل نیز به از بین رفتن آن دامن می‌زد.

تبدیل قصر قاجاری به اولین زندان متمرکز پایتخت

در دوران پهلوی اول، نظمیه تهران در محل شهربانی قرار داشت. این زندان، از دو یا سه اتاق کوچک به همراه چند اتاق و زیرزمین برای زندانیان عمومی تشکیل شده بود. با شروع به کار حکومت رضاخان، این زندان‌ها کافی نبودند. به همین دلیل رئیس شهربانی دستور داد تا مکانی برای تأسیس زندان جدید در نظر گرفته شود. قصر قاجار که در آن زمان تبدیل به خرابه شده بود،‌ برای این کار انتخاب شد.

ماجرای ساخت زندان قصر

فرآیند ساخت این زندان با دستور رضا شاه شروع شد. در ۱۱ آذر ۱۳۰۸ زندان قصر که دارای ۱۹۲ اتاق برای ۸۰۰ زندانی بود، توسط او افتتاح شد. رضاخان فردی بود که در تهران، زندانی رسمی داشت. برای انجام این فکر، معمار مشهور روسی با نام نیکلای مارکوف را برای طراحی این زندان آورد.

موسس زندان، اولین قربانی آن

محمد درگاهی کسی بود که نیاز به زندان جدید را مطرح کرد. در زمان افتتاح آن توسط رضاخان، از شاه دعوت کرد تا درون یکی از سلول‌های زندان بیاید. این دعوت، عاملی شد تا رضاخان وی را در زندان ساخته خودش؛ زندانی و از کار برکنار کند.

معماری زندان قصر

زندان قصر، شکلی دایره‌ای و سه طبقه داشت. بالکن‌های سراسری آن، با نرده پوشانده شده‌ بودند. در نتیجه در تمام زندان، مکانی برای ورود هوا به فضای داخلی وجود داشت. این موضوع سبب می‌شد هوای داخل زندان در زمستان‌ها بسیار سرد و در تابستان‌ها بسیار گرم باشد.

حال و روز کنونی باغ موزه قصر تهران

در سال ۱۳۸۲ به‌دلیل حضور زندان در میانه شهر و همچنین، بافت قدیمی و فرسوده زندان قصر، توسط شهرداری تهران تبدیل به باغ موزه قصر شد. هم اکنون تنها عمارت کلاه فرنگی و ساختمانی قدیمی از قصر قجری باقی مانده است. این موزه در حال حاضر از بخش‌های متنوعی نظیر کافی‌شاپ، حسینیه، رستوران، باغ‌های ایرانی (با گیاهان متنوع)، زورخانه و … تشکیل شده است.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با دیگر جاذبه‌های ایرانگردی، بزرگترین غار آبی آسیا را در ایران ببینید را در مجله گردشگری دلتا مطالعه کنید.